Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1949, Blaðsíða 3
að segja, því alveg sje óvíst hve
langan tíma þurfi til mælinganna.
Hvernig þetta hefur farið, er ekki
gott að segja, nema víst er það, að
honum voru veittir 142 rdl. til
áhaldakaupa og ferðakostnaðar. Og
ekki mun hann hafa fengið neina
aðstoðarmenn. En út var gefin
fyrirskipun um það að allir skyldu
lionum lijálplegir, bændur og emb-
ættismenn, leggja honum til hesta
og flutning og fylgdarmenn án end
urgjalds, þó þaimig að þetta kæmi
sem jafnast uiður. Er sú kvöð af-
sökuð með því, að mælingarnar sje
einnig í þágu íslendinga, og því
rjett að þeir leggi eitthvað fram
Svo gefur Raben út ei'indisbrjef
fyrir Magnús, og er það ekki smá-
ræði, sem honum er ætlað að gera.
Hann á að mæla strendur allar,
firði, víkur, liafnir, innsiglingar,
blindsker og eyar, og sjerstaklega
að mæla þá staði, þar sem gott cr
skipalægi. Ennfremur alt jarðagóss,
umboðsjarðir, klaustra og kirkju-
jarðir, þingstaði og sjálfseignar-
jarðir. Þá á hann að sýna á upp-
drætti sínum skóga alla, veiðivötn,
brennisteinshveri og laugar, eld-
fjöll og hraun og sýna allar reka-
fjörur á landinu.
Það virðist helst svo sem Magn-
úsi hafi verið nauðugur einn kost-
ur að taka þetta starf að sjer, þótt
sýnilega væri það einum manni oí-
vaxið. — Ilami fór til íslands og
dvaldist þar í 7 ár við landmæling-
ar — mældi á sumrin og teiknaði
á veturna. Var hann íyrsti maður-
inn, sein starfaði hjer að landmæl-
ingum og kortagerð. Starfið var af-
ar erfitt, og svo mun laann auk þess
hafa skort fullkomin mælingatæki.
Þó mældi hann á þessum 7 árum
nokkurn hluta Árnessýslu, Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, Borgar-
fjarðar- og Mýrasýslu, Hnappadals
sýslu, Snæíellsnessýslu, Dalasýslu
og Barðastrandasýslu. Hann lagði
niildð kapp á það að liafa sem flest
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 279
staðanöfn og örnefni á kortum sín-
um og má geta þess til dæmis að
þar eru taldar með nöfnum 180
eyar á Breiðafirði, sem teljast til
Dalasýslu og Snæfellsnessýslu. —
Kortin sendi hann jafnharðan til
Rabens, en hann sendi þau aftur í
hermálaráðuneytið og þar voru þau
geymd sem hernaðarleyndarmál
lyrst um siiin.
Þorvaldur Thoroddsen segir að
uppdrættir Magnúsar sje fremur
vel gerðir og „skari fram úr öllu því
sem áður hafði verið gert af slíku
tæi“. En Magnúsi tókst ekki að
fullgera það verk, er hann hafði
byrjað, því að hann dó fyrir örlög
fram.
Ilinn 19. janúar 1728 var hann
ásamt fylgdarmanni sínum stadd-
ur í Hrappsey á Breiðafirði hjá
Benedikt bónda Jónssyni. — Var
Magnús á leið heim til foreldra
sinna, en liaíði biðið flutnings yfir
Breiðaíjörð í nokkra daga vegna
þess að ófært var sökum ísalaga.
En nú vildi hann eigi bíða lengur
og varð það að ráði að Benedikt
og húskarlar hans tveir skyldu
freista að koma honum til lands í
Dagverðarnesi. Var nú lagt á stað
og hafður með ailríflegur ferða-
peli. Þeir komust upp undir Arn-
ey, en urðu þar frá að hverfa vegna
íss. Nú er þeir koma út í Hrapps-
ey aftur lentu þeir við ísskör ail-
fjarri bænum. Benedikt var þá svo
drukkinn að hann var ósjálfbjaiga
og gengu vinnumenn hans undir
homun heim. Magnús varð eftir og
var nokkuð ölvaður. En er vinnu-
menn komu aflur, var Magnús
druknaður þar við skörina, hafði
annaðhvort hratað fram af henni,
eða fallið út úr bátnum. Heitir þar
enn Kapteinsvík, þar sem hann
fórst. Lík hans náðist og var seinna
ílutt að Skarði á Skarðsströnd, og
ljet Bjarni Pjetursson hinn ríki, er
þar bjó. gera útför hans sæmilega.
En engiim uiinnisvarði var settur
á leiði hans, og mun það nú
gleymt.*
★
Ekki leist dönsku stjórninni það
ráðlegt að láta landmælingarnar
falla niður, og tveimur árum seirína
er sendur hingað norskur maður,
• ’ j ’ • 4" \ J ( t * j, *
Thomas Iians Henrich Knoþf, til
þess að taka þar við er Magnús
slepti. Og nú var kostnaður ekki
skorinn svo við nögl og gert hafði
verið áður, því að Knopf fekk að
liafa með sjer tvo mælingamenn
og aðstoðarmenn. Auk þess kom
hann hingað með fjölskyldu sína,
svo að í leiðangrinum var 10
manns.
Skömmu eftir að hann var hing-
að kominn skrifaði hann stjórninni
og sagði að ómögulegt væri gö búa
í íslenskum bæjum og' yrði hanri
því að íá hús handa sjer, þar sem
hann gæti unnið að teikningum
sínum. Veitti stjórnin honum það,
og var nú bygt handa honum tiinb
urhús í túnfætinum á Nesi við Sel-
tjörn. Hús þetta fekk nafnið Knops-
borg, en var seinna afbakað í Knúts
borg.
Knopf var dugnaðarmaður og á
þremur árum mældi hann alt það,
sem Magnús átti eftir, og mældi
auk þess nokkuð upp aftur. Fyrsta
árið mældi hann Árness og Rung-
árvallasýslur, annað árið Eyjafjarð
arsýslu, Þingeyjarsýslu, Múlasýsl-
ur og Austur-Skaftafellssýslu;
þriðja árið Skagaíjarðarsýslu,
Húnavatnssýslu, Strandasýslu, ísa-
fjarðarsýslu og Vestur-Skaflafells-
sýslu.
Árið 1734 fór Knopf til Noregs
og gerði stóran uppdrátt af íslandi.
teiknaðan á bókfell og fagurlega
skreyttan. Þessi uppdráttur, sem
var gerður eftir mælingum haris og
Magnúsar Arasonar, hafði mjög
mikla þýðingu, enda langbesta kort
* Þorleifur bróðir lians, sem var
prestur á Breiðabólstað í Fljótshlíð,
druknaði árið áður í Markarfljóti.