Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1949, Blaðsíða 1
22. tölublað.
JHOTgunMatoiiw
Sunnudagur 19. júní 1949.
XXIV. árgangui.
ENSKA VERSLUNIN OG
FYRSTI KONSÚLL BRETA
UPP úr aldamótunum 1800 var
mjög slæmt árferði og bágindi
mikil á íslandi, bæði til sjávar og
sveita. Hafís rak að landinu á
hverjum vetri, sumur voru köld
og votviðrasöm en fiskafli lítill.
Var svo þröngt í búi hjer á Suð-
urnesjum að lá við mannfelli. í
brjefi, sem Geir biskup Vídalín
ritaði í apríl 1807, segir hann
svo:
„Þótt enn hafi engir dáið úr
hor hjer á Seltjarnarnesi, þá geng-
ur fjöldi fólks hjer um hvítt, bleikt
og holdlaust eins og vofur“.
Þetta átti þó el’tir að breytast
enn til hins verra, því að á þessu
ári hófst ófriöur með Dönum og
Englendingum, og teptust bá sigl-
ingar til landsins.
En þar var mestur munur á kjör-
um alþýðunnar og klíku hinna
dönsku kaupmanna í Reykjavík.
Lýsir Espholin svo bæjarbrag þar
meðal kaupmanna og þjónustu-
fólks þeirra: „Þar var engin fyrir-
hyggja höfð um annað en fjedrátt
og skart. Voru allir bæjarmenn
kramarar og þernur þeirra og þjón-
ar hugsuðu ei um annað en skart
og móða. Konur höfðu gullhringa
marga hver, og kept var um hvað
eina sem til yfirlætis horfði, sam-
kvæmi jafnan og dans og drykkj-
ur; og eftir þessu vandist alþýðan,
er þar var um kring, og jókst þar
mikið iðnarleysi, en alt það er
horfði til harðgjörvi, eða riettrar
karlmensku og hugrekki, var bar
sem fjarlægast. Og með því áð
slíkt þótti horfa til siðaspillis ung-
um mönnum, þá hafði skólinn ver-
ið fluttur til Bessastaða“.
SUMARIÐ 1807 sigldu þeir báð-
ir Magnús Stephensen og Trampe
greifi og vissi þá hvorugur um
ófriðinn. Skip þeirra voru tekin í
hafi og var Magnús fluttur lil Eng-
lands. Varð það íslendingum til
láns, því að hann fekk þvt þar
framgengt, með aðstoð Sir Joseph
Banks, að 10 eða 12 íslandsförum
var ieyft að sigla til íslands. Sum-
arið eftir kom hingað enski sjó-
víkingurinn John Gilpin og rændi
hjer konungsfjehirslu og öðru, en
enginn þorði að veita honum við-
nám. Var skip hans vopnað 23 eða
26 fallbyssum og alvopnaðir gengu
þeir hvar sem þeir fóru og skirð-
ust ekki við að ógna mönnum með
pístólum og brugðnum sverðum.
Vegna siglingateppu varð hjer
vöruskortur og hækkuðu vörur
mikið í verði, en peningaseðlar
fellu um helming. Einn af kaup-
mönnum í Reykjavík, Adser
Knudsen (bróðir L. M. Knudsen)
hætti þá að versla og íluttist af
landi burt. Þótti honum ekki álit-
legt að halda áfram kaupmensku
á meðan þannig áraði.
SKÖMMU eftir nýjár 1809 kom
hingað breskur kaupmaður, Savig-
nac að nafni, á skipi sem „Clar-
ence“ hjet. Var honum til aðstoð-
ar ungur danskur maður, sem
Jörgen Jörgensen hjet og átti að
vcra túlkur. Krölðust þcir þess að
fá að versla við landsmenn, en yf-
irvöldin harðneituðu. Þá hótuðu
þeir Savighac og Jörgénsen öllu
illu, s\ o að ráðlegast þótti að leyfa
þeifh að versla. Sótti þa margur
til þeirra, því að vörur þeinw voru
með skaplegra verði heldur en hjá
dönsku kaupmönnunum.
Savignac flutti varning sinn á
land, en sendi Jörgensen utan með
skipið til að sækja meiri vörur.
NÚ er að segja frá Trampe greifa.
Hann hafði komist til Noregs og
þaðan til Kaupmannahafnar. Þar