Lesbók Morgunblaðsins - 26.06.1949, Blaðsíða 4

304
LESBOK MORGUNBL \ÐSINS
Til vinstri: Rúst á uppblásinni jörð. — Til hægri:
Jörð í Bandaríkjum í eyði vegna sandfoks.
Fönikíu? Þar sem þessar borgir
stóðu var áður frjóvsamt land, akr-
ar og víngarðar, en nú er þar alt
í auðn. Orsökin er rányrkja, græðgi
í stundarhag.
Hvað skyldu margir vita það, að
sjötti hlutinn af yfirborði jarðar er
nú auðnir, og þær aukast óðum?
Einungis sá, sem hefur kynst
sandstormum, getur gert sjer í hug-
arlund hve stórkostlegum land-
spellum þeir valda. Sahara eyði-
mörkin færist alt að tíu mílur út
í allar áttir á hverju ári. Ryk-
mekkir fara nú víða um lönd, þar
sem þeir þektust ekki áður. Ástæð-
an til þess er rányrkjan, sem sigldi
í kjölfar fyrri heimsstyrjaldar, þar
sem -stðívirkar vjelar voru notaðar
til að brjóta land og menn hafa
svo ekki ráðið við uppblástur.
Það verður varla ofsögum af því
sagt hverja þýðingu timbur hefur
í búskap heimsins. En hvernig er
farið með skógana? Fyrir stríð var
felt í Evrópu 11% meiri skógur en
upp óx. Nú er það 121%. í Norður-
Ameríku var árið 1937 höggvið
118% meira af skógi en upp óx, og
tíu árum seinna var þessi tala kom-
in upp í 133%. En nú hafa yfir-
völdin þar gripið í taumana.
Það er máske full djúpt tekið í
árinni að segja að ræktanlegt land
jarðar nægi nú ekki til að fram-
fleyta þjóðunum. En það gerir þó
varla betur. Og mannkyninu fjölg-
ar svo óðfluga, að hættan af hung-
ursneyð vofir yfir. Árið 1650 var
talið að alt mannkyn væri 545
milljónir, en árið 1933 var það talið
2057 milljónir. Á þessum 300 árum
hafði því tala þess ferfaldast. Fram
að 1933 hafði fólki fjölgað alls stað-
ar nema í Afríku. Og þegar þess er
nú gætt, að um % hlutar mann-
kyns lifir á landbúnaði, þá hlýtur
að reka að því að skortur verði. Og
það vill svo einkennilega til, að
fólkinu hefur fjölgað mest í þeim
löndum, er síst hafa skilyrði til
þess að auka framleiðslu sína. Af-
leiðingin er skortur. Það er talið að
75% af íbúum Asíu lifi við sult.
Jafnvel í öðrum eins löndum og
Bandaríkjunum og Bretlandi er
talið að 20—30% af íbúunum hafi
búið við skort fyrir stríð, en það
var fremur að kenna misjafnri
skiftingu heldur en skorti á lífs-
nauðsynjum í löndunum.
Matvæli er aðeins hægt að rækta
í frjóvsömum jarðvegi, og jarðveg-
ur er ekki frjóvsamur, ef hann
skortir vatn. Það er mannkyninu
því lífsnauðsyn að hafa gnægð
vatns til jarðyrkjunnar. En þessu
hefur ekki verið skeytt.
Of mikil beit og skógarhögg
valda Jandauðn. Rússar munu á-
reiðanlega koma sjálfum sier á
knje með hinu ógurlega skógar-
höggi og víðáttumikla landbroti
með stórvirkum vjelum. Þar fer
mikið af góðu landi í súginn áður
en lýkur. — Vjer sjáum hvernig
komið er fyrir Palestínu af sömu
orsökum. Þar eru nú aðeins 7%
af þeim skógum, sem voru þar. En
Iraq, þar sem áður var aldingarð-
urinn Eden, má kallast ein eyði-
mörk.
Rýrnun landkosta hlýtur að leiða
til versnandi lífsskilyrða. Sjerfræð-
ingar segja, að það sje ekki nema
bráðabirgða lausn, að bera tilbúinn
áburð á útpínda jörð. Náttúran
verði sjálf að hafa sína hentisemi
og hún ein geti læknað meinin þar.
En sú lækning tekur 500—1000 ár,
þ. e. a. s. að svo langan tíma þarf
náttúran til þess að skapa þuml-
ungs þykt lag af frjóvsömum jarð-
vegi. Og þrátt fyrir öll vísindi kann
náttúran sjálf best tök á þessu.
Skógar hafa víða orðið fyrir mikl
um skemdum af beit. Þannig er
það t. d. í Nýja Sjálandi. Þar hafa
innfluttar skepnur valdið ótrú-
legu tjóni á skógunum. Við austan-
vert Miðjarðarhaf fara geiturnar
verst með skógana. Til Ástralíu
voru fluttar kanínur og úlfaldar
árið 1860, og hafa reynst þar hinir
mestu skemdarvargár.
★
Merkilegt dæmi um uppblástur
höfum vjer í Bandaríkjunum. Þeg-