Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1949, Blaðsíða 1

JRorgmtMatotn*
29. tölublað
Sunnudagur 7. ágúst 1949.
XXIV árgangui
HEKLA EYDDI BYGD
Á HRUNAMANNA AFRJETT
ÞAD hefur lengi verið kunnugt að
f'orn eyðibygð var á Hrunamanna
aírjett upp með Hvítá (cg jafnvel
alt Inn að Hvítárvatni). Bygð þessi
var til skamms tíma neínd Hvamm
ai\ einu nafni, eða í Hvömmunum.
Geta þeir Árni Magnússon og Páll
Vidalín um eyðibygð þessa og segja
að talið sje að þar hafi verið 14
bæir: Stangarnes, Rógshólar, Laug-
ar, Mörþútur, Heygil, Þórarinsstað-
ir, Harðivöllur, Búriell, Hrafntóft-
ir, Grjótártunga, Frcmri Ásgarður
og Syðri Asgaröur. En ckki liafa
þcir þó taiið liklegt aö bygð haii
\'cnð á öilum þessum Stöóltm. Og
það ttiUfl nú sannað. að svo lielur
ékki verið.
Sumarið 1805 skoðaði Bryhjólíur
Jónsson trá Mmnu Núpi staðhæiti
l'.'irna lyrir íornleilaijelagiö. Utví-
neð mcrki mannabygða iann liann
þá á Laugum, Þórarinsstöðum.
Hógshólum og Mörþúfum. A öllum
hinum stöðunum leitaði hann ár-
angurslaust að bæjarrústum og
fuliyrðir að sums staðar hati aidrei
bygð verið. Bendir og flest til þess,
að bæirnir haf'i aldrei fleiri verið
en íjórir (eða fimm) á þ^essum staö
í Árbók Fornleifafjelagsins, sem nýlega er komin út, eru fróðlegar
greinar um rannsóknir eyðibygðar á Hrunamanna afrjett, ritaðar af
þeim visindamönnunum Kristjáni Eldjárn fornleifafræðing og Sigurði
Þórarinssyni jarðfræðing. Fer hjer á eftir stuttur útdráttur úr greinum
þessum.
Bóndinn á Þórarinsstööum hefur verið járnsmiður og unnið sjálfur járn úr jörð.
Hjer er rauðahrúga, sem fanst afgirt hellum í fjárhúsjötu.
Þar sem Rógsholar voiu er nú alt grjótdreif í moldariibgum. — En
örf'oka svo að ekki sjer nema litla þarna hafa fundist ýmsir gripir, þar