Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1949, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
419
þetta er nokkuð ör fjölgun, að fólks
talan skuli hafa 5-faldast á hálfri
öld.
Þegar maður lítur á hversu
skammur tími er liðinn síðan Eski-
móar þessir voru á algeru menn-
ingarlegu frumstigi, er það hrein
furða hvað áunnist hefur. Á marg-
an hátt hefur það gengið greiðleg-
ar að mennta og manna Austur-
Grænlendingana en Eskimóana á
vesturströndinni. Því af reynsl-
unni þaðan hafa menn getað var-
ast ýms mistök, sem þar áttu sjer
stað.
Það má t. d. telja góðan árang-
ur að kynstofn er lifði fyrir rúm-
lega hálfri öld á steinaldarstigi,
skuli nú eiga menn, sem hafa get-
að tekið að sjer að vera kennarar
1 kennaraskóla fyrir Austur-Græn-
lendinga. Og fólk af þessum stofni
skuli hafa getað mentast til þess
að sinna öðrum álíka vandasöm-
um störfum.
En alt fyrir það reyndist sem
sagt erfiðleikum bundið að koma
á breytingu á atvinnuháttum
þeirra eins og þegar á að fá þá
til þess að stunda nýjan veiðiskap.
Þegar þeir eru komnir út í húð-
keip sinn út í þá náttúru, sem er
þeim kær og góðkunn, þá grípur
lífsfögnuðurinn þessi náttúrunnar
börn og þeir hugsa meira um að
syngja gleði sína út yfir vík og
vog en stilla lífsvenjur sínar eftir
því sem kröfur tímans heimta af
þeim eða þarfir bús og barna.
V. St.
LANDNÁMIÐ
Undirbúningur.
Hinn 21. júlí 1924 sigldum vjer
fram hjá Langanesi á íslandi og
tókum beina stefnu á Scoresby-
sund. Nú átti brátt að fást úr því
skorið hvorir höfðu rjettara fvrir
sjer, þeir sem þekkingu höfðu á
siglingum við Grænland eða hinir,
sem höfðu myndað sjer skoðanir
um það heima hjá sjer.
Alt gekk vel. Á leið okkar varð
aðeins strjáll ís, sem ekki varð
okkur til minnsta trafala, enda þótt
við værum þetta snemma sumars
á ferðinni. Á tæpum sólarhring
sigldum við í gegn um það ísbelti,
sem fróðleiksmennirnir heima
höfðu sagt að væri ófært. Og hinn
24. júlí köstuðum við akkerum í
mynni Scoresbysunds.
Ferðin hafði gengið of vel. Við
komum of snemma, því að hellu-
ís var á firðinum eins og snjóhvít
breiða alla leið milli Tobinhöfða
og Brewsterhöfða. Það var þýðing-
arlaust að ætla sjer að komast í
gegn um þennan ís, og við urðum
því að bíða þangað til hann leysti.
Það skeði 28. júlí, nokkru seinna
en undangengin 10 ár. — Og
nú leysti ísinn af svo mikilli skynd-
ingu, að áður en okkur varði var
skipið komið í sjálfheldu milli rek-
íssins og strandíssins. Um stund
leit svo út sem skipið mundi brotna
í spón og allar fyrirætlanir okkar
verða að engu. Þetta stóð aðeins
nokkrar mínútur, en þær voru lang
ar eins og eilífðin sjálf. Við slupp-
um með það að stýrið brotnaði og
skuturinn laskaðist, og það var
nógu slæmt.
Þegar hættan var um garð geng-
in og ísrekið hætt, sáum við að við
vorum illa staddir. Hvert gátum við
farið á stýrislausu skipi? Hvernig
áttum við nú að rannsaka stað-
hætti þarna við sundið og finna
þá höfn, sem nýlendunni var nauð-
synleg vegna væntanlegra sigl-
inga?
Við sendum skeyti til Danmerk-
ur um óhappið og fengum það svar
að stjórnarfarið „Godthaab“ lægi
við ísland og mundi koma að sækja
okkur ef við hættum þá algerlega
við nýlendustofnunina. Þar með
átti þá öll okkar fyrirhöfn að vera
unnin fy.rir gíg, og andstæðingar ný
lendustofnunarinnar gátu stært sig
af því að hafa haft rjett fyrir sjer
um það, að engin leið væri til þess
að sigla þangað.
Á skipinu voru aðallega ungir
menn og óvanir norðurferðum, en
enginn þeirra ympraði á því að
hlaupast frá því hlutverki, sem þeir
höfðu tekið að sjer og með þegj-
andi samþykki allra var svo tilboð-
ið afþakkað. „Godthaab“ fór frá fs-
landi, við vorum þarna einir og
höfðum ekki á aðra að treysta en
okkur sjálfa.
Þegar leiðangur Amdrups rann-
sakaði Scoresbysund árið 1900, sáu
þeir að inn úr Rosenvingesvík
skarst annað hvort dalur eða fjörð-
ur, sáu ekki hvort heldur var vegna
íss. Við vorum skamt frá þessum
stað og fórum því þangað land-
veg og komumst að raun um að
þarna var hin ákjósanlegasta höfn
og að norðanverðu við hann ágæt-
ur staður til þess að reisa þar mið-
stöð nýlendunnar.
Eftir nokkra daga tókst okkur
með miklum erfiðismunum og
stórri hættu að koma skipinu þang-
að. Nefndum við höfnina Amdrups
höfn í þakklætisskyni við G. C.
Amdrup flotaforingja.
Nú hófst annríki mikið við að
koma vörum og farangri á land.
Við hröðuðum öllu eins og unt var
og vonuðumst eftir að geta rei^t
húsin og gengið frá öllu fyrir haust
ið. En þá var að ákveða hvort við
ættum að halda heimleiðis á hinu
bilaða skipi, eða hafa þarna vetur-
setu.
Það var eigi aðeins húsaviður,
sem þurfti að koma í land, heldur
einnig matvæli og ýmiskonar út-
búnaður fyrir landnemana. Alt
varð að bera á bakinu upp úr fjör-
unni, og allir hjálpuðust að. Þegar
er húsaviðurinn var komin á iand
tóku smiðirnir til að byggja hið
stóra hús, sem átti að vera mið-
depill nýlendunnar í framtíðinni.