Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1949, Blaðsíða 12

440
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
GÖFGI MAMNSINS
EF ÞAÐ hefði verið sagt við ein-
hvern meðan mannkynið bjó í
hellum, að hann ætti að hugsa
„þjóðernislega“, þá hefði hann ekki
skilið það. Forfeður hans höfðu
hugsað „fjölskyldulega“, en eftir
margar þúsundir ára var hann sjálf
ur kominn á það stig, að telja til
fjölskyldunnar afkomendur bræðra
sinna eins og sina eigin afkomend-
ur og þess vegna farinn að hugsa
„ættræknislega“. En hagsmunasvið
hans náði ekki út yfir veiðiland
fjölskylduþorpsins, eða aðeins yfir
nokkrar fermílur lands.
Smám saman lagði mannkynið
jörðina undir sig. Herskáir flokk-
ar, sem bjuggu við litla landkosti,
rjeðust inn í blómlegri lönd, rændu
og drápu. Þegar þeir þóttust komn-
ir nógu langt, settust þeir þar að og
lögðu landið undir sig með valdi.
Á þennan hátt blönduðust þjóð-
flokkar, sem ekki höfðu kynnst áð-
ur, og þegar þeir höfðu komið sjer
saman, sköpuðust yfirráðasvæði
miklu stærri en verið hafði. Stað-
hættir, svo sem fjöll og ár, mynd-
uðu þá varnir gegn aðkomandi ó-
vinum. Sameiginlegir hagsmunir
tegndu saman fleiri og fleiri ætt-
kvíslir, og þá sköpuðust hugtökin
„þjóð“ og „föðurland" og menn
fóru að hugsa þjóðernislega. Þetta
ástand ríkir enn í dag og hefur stað-
ið um nokkrar þúsundir ára.
Langa lengi varð engin breyting
á afstöðu einstaklingsins til mann-
kyns alls. Meðan hesturinn var aðal
samgöngutækið, gekk alt svo að
segja sinn vanagang.
En fyrir svo sem hundrað árum
fór jörðin að minka. Þá komu járn-
brautirnar til sögunnar. Þær styttu
allar fjarlægðir og færðu þjóðirnar
saman og juku um leið stórhug
þeirra. Það var engu líkara en fang-
elsisdyr hefðu opnast. Það var eins
og staðanöfn, sem menn höfðu sjeð
á korti, fengi alt í einu líf, og margs
konar hindurvitni og hjátrú um
framandi þjóðir, fell um sig sjálft.
Gufuskip komu í stað seglskipa. og
margar kynjasögur, sem siglinga-
menn á 15. öld höfðu sagt, reynd-
ust fásinna.
Og svo núna á 20. öldinni komu
flugvjelarnar og útvarpið og gerðu
allan hnöttinn svo lítinn að hann
er nú ekki stærri en Svissland var
áður. í dag á mahnkynið heima í
garði, sem minkar óðum. Tíminn
hefur verið sigraður og menn taka
ekki lengur mark á honum. Hann
er mönnum ekki lengur til trafala.
Með því að gera fjarlægðir svo að
segja að engu, hefur maðurinn lært
að þekkja hnöttinn og alla þá, sem
hann byggja. Hann hefur kynst
meðbræðrum sínum og lært að
skilja þá. Nú þarf hann ekki að
dæma um aðra eftir afspurn heldur
af eigin reynslu. Hann frjettir þeg-
ar í stað um atburði, sem gerast á
hinum fjarlægustu stöðum, elds-
voða í Sydney eða Brooklyn, vatna-
vöxtu og flóð í Ganges eða Missis-
sippi. Og af því að þessar frjettir
koma svo að segja á meðan atburð-
irnir eru að ske, verða þeir miklu
athyglisverðari. — Tíminn dregur
miklu meira úr hörmulegum tíð-
indum heldur en fjarlægðin. Það
er mikill munur á þessum tveimur
frjettum: „Ógurleg hungursneyð
var í Indlandi árið 1840“ og „Ógur-
leg hungursneyð er nú í Indlandi
og fólk hrynur niður þúsundum
saman.“ Þeir, sem urðu hungur-
morða fyrir einni öld, mundu hvort
eð væri vera dauðir nú. En þeim,
sem dóu í gær eða í morgun, hefði
verið hægt að bjarga ef —---------
Ábyrgðartilfinningin gerir vart við
gig. „Á þessari stundu, meðan jeg
sit að hrokuðu borði, hrynja menn
niður af hungri og geta enga björg
sjer veitt“. Og myndir af hinum
hörmulegu atburðum gera þetta
enn átakanlegra. „Jeg mundi sjálf-
sagt geta forðað nokkrum börnum
frá hungurdauða með þeim mat,
sem hjer er á borðum.“ Þannig gríp
ur um sig samúð með öðrum án
tillits til þess hvað þeir eru langt
í burtu, þótt úthöf og heimsálfur
skilji. Þannig er að skapast sam-
eiginleg tilfinning allra manna á
jörðu, en það hefði verið óhugsandi
án þeirrar dásamlegu uppgötvunar,
sem útvarpið er.
Útvarpið, sem er ávöxtur hug-
vits, hefur þannig stórkostlega
stuðlað að framgangi þeirrar kenn-
ingar trúarbragðanna, að sam-
tengja mennina og auka gagnkvæm
an skilning þeirra.
Það fer því svo, að menn fara að
hugsa „alheimslega". Með því að
vinna sigur á rúmi og tíma, hefur
maðurinn brotið niður þær girð-
ingar, sem einangruðu þjóðirnar.
En þessar miklu framfarir hafa
líka haft aðrar afleiðingar: stór-
kostlegri styrjaldir. Nú þarf óvin-
urinn ekki lengur að vera nágranni.
Hann getur verið hvar sem er í
heiminum, því að nú er hægt að
fljúga á skemri tíma yfir hálfan
hnöttinn heldur en fara með járn-
braut frá New York til Kaliforniu.
Styrjaldir setja mannkynið á bekk
með skordýrum á þann hátt að
fjölmargir geta ekki unnið íyrir
sjer vegna þess að þeir verða altaf
að vera undir vopnum. Á þessu
verður ekki breyting fyr en menn
fara að hugsa alheimslega, sömu
hugsjónir ráða alls staðar og allar
stjórnir eru einhuga um að vernda
frelsi einstaklingsins.
Trú vor á hlutverk mannkynsins
og framtíð mannsandans er sterk,
en þó er hætta á, að í náinni fram-