Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.1950, Blaðsíða 16

60
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
NOKKUR ár eru síðan saltfiskverkun lagðist niður hjer í Reykjavík og á þeim
tíma hafa allir fiskreitarnir horfið og salthúsin, fiskþvottahúsin og fiskhúsin
tekin til annars. En þegar markaðurinn í Englandi brást svo herfilega fyrir
skemstu, var byrjað á því aftur að salta fisk úr togurum, og sýnir myndin þegar
fyrsti veiðifarmurinn var saltaður. (Ljósm. Ól. K. Magnússon).
Frídagur verslunarmanna 1896
og jarðskjálftarnir miklu
Um dagmál laugardaginn 26. ágúst,
safnaðist alt verslunarfólk, sem taka
vildi þátt í skemtunum dagsins, ásamt
gestum sínum, saman á Lækjartorgi til
sameiginlegrar göngu inn að Ártúni,
því þar á nýslegnu túninu var ákveðið
að láta fyrirberast um daginn. Veðrið
var blítt. Á tilsettum tíma lagði öll
hersingin á stað og gekk upp Laugaveg
eftir hljóðfalli frá hornaflokki Helga
tónskálds Helgasonar. Fólkið skemti
sjer allan daginn með ýmsu móti. Nesti
munu flestir hafa haft með sjer, en
einhverjir höfðu þar veitingar, öl, kaffi,
sælgæti og fleira. Vín var á þeim árum
selt nálega í hverri búð í Reykjavík,
en ekki man jeg eftir að það væri selt
þarna innfrá, og ekki man jeg eftir
nokkrum manni ölvuðum. Á þeim ár-
um þótti skömm að því að láta sjá sig
ölvaðan á almannafæri. Áfengisverslun
ríkisins átti þá langt í land. — Eftir
sólarlag, þegar rökkva tól, lagði fylk-
ingin á stað heim aftur í nokkurn veg-
in sömu röðum og um morguninn, þeg-
ar inn eftir var gengið. Á miðri leið
eða því sem næst byrjuðu hræringarn-
ar. Jörðin virtist ganga í bylgjum ann-
að kastið, en ekki varð vart við að
fólk felli til jarðar eða tefðist til muna
á göngunni. En þegar niður í bæinn
kom, virtist alt vera á tjá og tundri.
Fólkið var á götum úti, siunt í tjöld-
um fyrir utan húsin og á Austurvelli
og allar húsdyr opnar, og yfirleitt hin
mesta óbyrð á öllu. Hræðsla og kvíði
vofði yfir.----Skemtun dagsins inni
í Ártúni var lokið. Alvara lífsins var
tekin við strax á eftir. Jarðskjálftar
eru altaf hræðilegir. (Endurminningar
Gunnars Ólafssonar).
Brúðkaup Gísla Konráðssonar
Þegar GíSli var 64 ára kvæntist hann
öðru sinni og gekk að eiga konu þá er
Guðrún hjet Arnfinnsdóttir, ættuð úr
ísafirði og var hún 30 árum yngri en
hann. Þau voru gefin saman í Flateyar-
kirkju 31. okt. 1851. „Heldu hinir veg-
lyndu Flateyingar veisluna, Ólafur
prófastur Sívertsen, Brynjólfur stúdent
Benediktsson og Sigurður kaupmaður
Jónsson og fleiri, voru nær 40 manns
í boði, en engin kona, því þá gengu
veikindi. Orkti Jón sýslumaður Thor-
oddsen þar snotrar brúðkaupsvísur. —
Var það þá um kvöldið, að Gísli fór
með vísu eina fornkveðna, er hann
hafði orkt löngu fyr, og fáir skildu.
Þá kvað Jón sýslumaður vísu þessa til
Gfsla:
Hjer að kveðir kvæðin þin
kalla jeg heimsku tóma;
það er að fleygja fyrir svín
fögrum Rínar ljóma.
Hróður þeim, er hróður ber.
Venjulega er tekið fram, að endur-
reisn íslenskunnar í seinni tíð sje
Fjölni að þakka, og einkum Konráði og
Jónasi, en menn gæta þess ekki, eða
vilja ekki gæta þess, að Scheving og
faðir minn lögðu grundvöllinn. Schev-
ing hafði áhrif á Konráð, en faðir minn
á Jónas og ritháttur þeirra beggja og
skáldskapur Jónasar er beinlínis kom-
inn fram af áhrifum þessara tveggja
kennara, hinna ágætustu manna, sem
þá voru uppi og enginn hefur yfirstig-
ið (Ben. Gröndal).
Krukkspá
skrifaði Jón lærði um 1640, eða
skömmu síðar. Aftan við spána hefur
hann bætt þessu: „Endir á spásagnar-
þætti Jóns Krukks, og mun hann víst
hafa meiri og fleiri spáfarir í frammi
látið þó hjer sje eigi skráður, því hjer
er ei nema 10 ára upptök spádómsins,
en þar fyrir getur einkis, og eigi spáir
hann, nema aðeins ótæptir um Hóla-
stiftis herra eður biskupa; á dögum
herra Þorláks Skúlasonar: Þetta er til
gamans gert. — Af þessum síðustu orð-
um er það auðsætt, að spáin er gerð
til leiks og að gamni sínu. En síðan
hafa menn aukið við hana, og kalla
menn nú í daglegu tali flestar slíkar
spásagnir Krukkspá. (J. Á.)
Kristján konungur 6.
hugðist siðbæta íslendinga og bann-
aði þeim að lesa sögur. Gerði hann það
að undirlagi Harboe biskups. Tilskip-
an um húsvitjun 27. maí 1746 og Hús-
agatilskipunin 3. júní 1746 hótuðu
mönnum gapastokk, ef þeir læsi sögur,
og eins er fyrir raælt um dans og
vikivaka, sem þá hafa enn tíðkast, en
lögðust nú algerlega niður.
Drepsóttir.
Á öldinni sem leið er talið að tauga-
veiki, inflúensa og barnaveiki hafi
gengið hjer á landi, 20—30 sinnum hver
pest, og valdið miklu manntjóni. Kíg-
hósti gekk þá 10 sinnum og varð oft
mjög skæður börnum.