Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1950, Blaðsíða 3

LESfíOK MORGUNfíLAÐSINS
ymsa steina, sem liann hafði fund-
ið og sagði: „Sko, það er malmur
í honum þessum“, eða „Það eru
gullagnir í honum þessum“. En sá
námugröftur hætti sjálfkrafa og
„malmgrjótinu“ þarna var ekið í
höfnina rúmum áratug síðar.
BÆJARSTJÓRN fanst þetta merki
legt mál, bæði vegna þeirrar ólgu,
er það hafði vakið í bænum, og
ekki síður vegna hins, að þegar
skyldi vera kominn á laggirnar f je-
lagsskapur, sem hugsaði sjer að
reka þarna námugröft. Auðvitað
varð það ekki gert nema með leyfi
bæjarstjórnar. En rjett þótti að
bærinn kæmi á móts við fjelagið,
því að hjer gat verið um stórkost-
legt hagsmunamál að ræða fyrir
bæjarfjelagið.
Rjettri viku eftir að gullið fanst,
eða hinn 6. apríl, helt bæjarstjórn
fund og kaus þá þriggja manna
nefnd til þess að stjórna rannsókn-
um á því, hvort í Vatnsmýrinni
væri gull eða aðrir malmar. í
nefndina voru kosnir þeir Björn
Kristjánsson kaupmaður, Guð-
mundur Björnson landlæknir og
Halldór Jónsson bankagjaldkeri.
Fyrst í stað hugðist nefndin iáta
'rannsaka jafnharðan það, sem
kæmi upp úr borholunni, en það
var fremur lítið, því að þegar er
120 feta dýpi var náð, varð svo hart
lag fyrir bornum, að hann vann
lítt á því. Þó fanst þarna vottur af
járni og kopar.
Jafnframt þessu átti svo nefndin
í samningum við þrjá af stofnend-
um hins nýa námafjelags um rjett-
indi til handa fjelaginu. Voru víst
allir sammála urn það, að seint
mundi fást full vissa um það með
vatnsborunum einum saman, hvort
nýtileg náma væri í Vatnsmýrinni.
Þyrfti því nauðsynlega að fá betri
bor og hefja skipulagðar boranir
cftir gulli og öðrum mahnum.
Nefndin lagði álit silt og tillög-
ur fyrir bæjarstjórnarfund hinn 15.
maí. Var þar samþykt að leigja
námurjettindin, ef hlutafjelag væri
stofnað. En ýmis skilyrði voru sett
fyrir því, og voru hin helstu þeirra
þessi:
— Minstu hlutir í f jelaginu skulu
vera 50 krónur og eiga bæjarmenn
að sitja fyrir kaupum á þeim um
3 mánuði. Næstu 6 mánuði skulu
hlutabrjef boðin öllum landsmönn-
um, og loks skulu þau boðin í öðr-
um löndum, fáist ekki nægilegt fje
hjer á landi.
Fjelagið skyldi greiða 500 króna
árgjald í bæjarsjóð. Þegar náma-
gröftur er hafinn greiði fjelagið
ekkert meira, ef hreinn ágóði nem-
ur ekki meira en 5%. En nemi hann
meira fær bæjarsjóður 1/5 af á-
góðanum frá 5% og upp að 25%, en
1/3 af ágóða frá 25—50%. Fari
hreinn ágóði fram úr 50%, skal
því sem umfram er skift jafnt milli
bæjarins og hluthafa.
Það sem fjelagið byrjar á með
samþykki bæjarstjórnar, er að
grafa göng og gera prófboranir nið-
ur í Vatnsmýri til rannsóknar á
malmum, og síðan er því heitinn
forgangsrjettur að námugrefti í
landi bæjarins, á því svæði, er um
gæti samist, þó eigi minna en írá
Hafnarfjarðarvegi og suður að
Skerjafirði, og milli Skildinganess
og Öskjuhlíðar, að henni með tal-
inni, með því skilyrði, að byrjað
sje á reglulegum námagrefti inn-
an 2 ára frá því er prófgrefti og
próí’borun er lokið, en því skal lok-
ið innan 2 ára.
Fjelaginu ber að liaga sjer eftir
fyrirmælum löggjafarvaldsins eða
bæjarstjórnar um hvernig liaga
skuli vinnunni. Reikningar fjelags-
ins sje jafnan háðir eftirliti af
hendi bæjarstjórnar.
UPP úr þessu var svo stofnað
hlutaíjelagið Malmur og voru
í stjórn þcss Sturla Jónsson kaup-
■ m
maður, Klemens Jónsson landrit-
ari, Björn Ólafsson augnlæknir,
Sigurður Briem póstmeistari og
Ásgeir Sigurðsson konsúll. Lög
voru samin fyrir fjelagið, hluta-
brjef prentuð og boðin til sölu.
í lögum fjelagsins var svo fvrir
mælt, að hlutafje skyldi vera
100.000 krónur, en stjórninni heim-
ilt að auka það í 150.000 krónur
síðar. Út af þessu varð úlfaþytur
um haustið. Hugðu nokkrir hlut-
hafar að stjórnin mundi sjálf geta
sölsað undir sig alla hlutina í stofn-
fjáraukanum, ef henni sýndist svo
og líkur væri til þess að fjelagið
yrði gróðafyrirtæki. Þóttust þeir
sjá, að lögin mætti skilja þannig,
að útgáfa þessa viðbótar hlutafjár
væri ekki háð sömu skilyrðum um
útboð eins og stofnfjeð.
Út af þessu var send kæra til
bæjarstjórnar, en hún sendi aftur
áskorun til fjelagsins um það að
breyta lögunum, eða setja viðauka
við þau. Þóttist stjórn hlutafjeiags-
ins ekki skyld að verða við þessu,
því að bæjarstjórn hefði engan
rjett til að ráða lögunr fjelagsins,
enda hafi aldrei verið á það minst
og ekkert tekið fram um það í skil-
yrðum fyrir einkaleyfi fjelagsins.
Aftur á móti megi bæta einhverj-
um ákvæðum um þetta inn í skil-
yrðin, en lögunum verði ekki
breytt á annan hátt en þau sjálf
heimili. — Stóð lengi í þessu stappi. i
Bæjarstjórn hafði farið fram áj
það í ágústmánuði, að Stjórnarráð-
ið staðl’esti einkaleyfissamninginn
Ijóst af samningnúm að bæjarstjórn
arlögunum. Stjórninni virtist aug-
Ijóst af samningnum, að bæjarsljóri
teldi bæinn eiga aila þá malma, er
finnast kynni í landareign hans.
Stjórnarráðið taldi efa á að þetta
væri rjettur skilningur, staðfesti að
vísu samninginn með fyrirvara, en
lagði jafnframt frumvarp til náma-
laga fyrir Alþingi. Frumvarp þetta
dagaði uppi á því þingi, en varð