Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1950, Qupperneq 2
20G
LESBÓK MORG UNBLAÐSIM S
lifsins sje altaf að færast norðar í
álfunni. Endurfæðingin á bókment-
um heimsins byrjaði á Ítalíu og
Spáni, settist að í Frakklandi, flutti
sig þaðan til Englands. Var lengi í
Þýskalandi, síðan á Rússlandi, er
nú í Noregi, en — hvert á miðdep-
ill bókmentalífsins að flytja sig frá
Noregi?“
Hann er ekki í neinum efa um
svarið. Hjer á landi eru öll skil-
yrði til þess áð miðdepill bók-
mentaiífsins flytjist hingað, ef vjcr
komum upp Þjóðleikhúsi. Hann
talar um hvað ýmsum listum hafi
fleygt hjer fram, og aldrei hafi
þær staðið hærra en þá. „Sje litið
á þessar listir yfirleitt, þá finst
hverjum sem athugar allan þennan
nýgræðing, að gullöldin sje í nánd,
og að hún muni innan skamms
setjast að hjer í dölunum og við
vogana til þess að þrífast og blómg-
ast hjer löng vetrarkvöld, meðan
norðurljósin spegla sig í voginum.
eða glæjum svellabreiðunum í
dalnum“. En leiklistin og leikhúsið
er efsta hæðin í byggingu menn-
ingarinnar. Hún verður að koma.
Og hann tekur upp orð góðs ís-
landsvinar erlendis til þess að
leggja áherslu á þetta: „Mjer er
ómögulegt að bera virðingu fvrir
mentaþjóð, sem brestur kapp eða
þjóðarmetnað til þess að koma sjer
upp leikhúsi og halda því við“.
ÞEGAR Indriði ritaði þessa grein
voru íbúar Reykjavíkur ekki nerna
10.000. Hann viðurkendi að það
væri veikasti þátturinn ,í málinu
hvað fólk væri hjcr fátt. En það
megi ekki miða við þessa tölu.
Reykjavík muni v'axa mjög með
hverju ári. Hann sjer fyrir fólk-
strauminn hingað úr sveitunum.
enda var þá mjög farið að bera á
honum. Tala bæarbúa hafði tvö-
faldast seinustu ö árin. Að hans
dóiui var því engirni eii a því að
Reykjavík mundi brátt verða svo
mannmörg, að hún gæti borið uppi
fullkomið leikhús.
En þegar um fullkomið leikhús
var að ræða, þá þurfti að horfa
fram í tímann. Það dugði ekki að
tjalda til einnar nætur eða nokk-
urra ára. Hann mintist þess, að ár-
ið 1887 höfðu Templarar reist hjer
samkomuhús með leiksviði og þótt-
ust þá hafa bygt leikhús er nægja
mundi bænum í 10 ár. „Eftir 4
ár var það orðið of lítið, þá bygði
Bieiðfjörð sal með leiksviði, er
menn hjeldu að mundi nægja i 20
ár. Þar var leikið í 5 ár, eftir það
eiginlega ekki. Handiðnamenn
bygðu (Iðnó) 1897 og vildu full-
nægja öllum kröfum. Þar var leik-
svið, sem þótti ákaflega rúmgott í
byrjuninni, en í nokkur ár hefir
verið kvartað þar um algjört rúm-
leysi og áhorfendaplássið þykir nú
og hefir þótt í nokkur ár svo óhæfi-
lega útbúið, að margt fólk vill ekki
koma þar“.
Þegar ráðist yrði í að byggja
þjóðleikhús, þyríti það að vera svo
stórt að það nægði bæpum í 100 ár
að minsta kosti. Með tilliti til þess
varð því að gera sjer grein fyrir
því hvað fólki mundi fjölga hjer á
þessum tíma. Og það er næsta
fróðlegt að athuga áætlanir Indriða
um það. Hann taldi óhugíandi að
fólksfjölgunin mundi altaf verða
jafn ör og hún hafði orðið sein-
ustu árin, að íbúatalan tvöfaldaðist
á 8 árum, því að þá ætti íbúar
Reykjavíkur að vera 90.000 árið
1931. Væri aftur á móti lckið mcð-
altal aí fólksfjölguninni síðustu
öld, aö íbúatalan tvöfaklaðist á 21
-ári, þá mundu íbúar Rcykjavíkur
verða um 50.000 nálægt 1960 og
80.000 árið 1970. Þriðja dæmið tók
hann einnig, gerði ráð fyrir að 500
menn flyttust til bæarins að meðal-
tali á ári og bærinn vaxi árlcga um
10 af þúsundi lyrir það að fleiri
iæðisl eu deyi. Með þeim útieikn-
ingi mundi íbúatala Reykjavíkur
verða þessi:
1907 .......;.......... 10.000
1923 /.................. 20.000
1936 ................... 30.000
1948 ................... 40.000
1959 .................. 50.000
1968 ................... 60.000
1977 ................... 70.000
1985 ................... 80.000
2000 ..............um 100.000
Þessar tölur þykja honum lík-
legastar, en getur þess þó að bær-
inn vaxi of seint samkvæmt beim
þegar líður á öldina, en líklega
heldur fljótt framan af
Margir hristu höfuð yfir þessum
útreikningum og töldu þá ekki ná
neinni átt. Annar eins ofvöxtur
gæti aldrei hlaupið í Reykjavík. En
reynslan liefir orðið sú fram að
miðri öld, að fólksfjölgun Revkja-
víkur hefir orðið örari en Indriði
gerði ráð fyrir. Hann hcfði alls
eigi þurft að slá þann varnagla, að
framan af væri tölurnar líklega of
háar hjá sjer. Eftir því ætti fólks-
fjölgunin að verða miklu örari þeg-
ar liður á seinna hlut aldarinnar,
og Reykjavík hafa náð 100.000 íbúa
nokkru fyrir næstu aldamót*)
Að öllu þessu athuguðu segir
Indriði: „Leikhús, sem tæki 500 á-
horfendur, ætti að nægja Reykja-
vík í 100 ár, eða jafnvel lengur. —
Þegar Reykvíkingar væri orðnir
nálægt 50 þúsundum yrði líklega
leikið hjer á hverju kvöldi allan
vcturinn. Þegar bærinn væri orð-
inn of slór fyrir lcikhús, scm tæki
500 áhorfendur, mætti víst byggja
oían á áhorfendasalinn pall með
liðugum 100 sætum, svo lcikhúsið
*)Til samanburðar má geta þess að
1930 voru hjer rúmlega 28.000, 1935
rúml. 34.000, 1940 rúml. 38.000, 1940
uiu 49.000 og 1950 rúmlega 53.000.
t