Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1950, Blaðsíða 14

218
LESBÖK MOR(j OIN BLAÐSLN S
verða ekki rifnar upp. Margir af
helstu embættismönnum þjóðarinn
-ar, jafnvel æðstu kommissararnir,
eru við þetta riðnir. Og það sem
máske skiftir mestu máli er það,
að þetta verður með hverjum deg-
inum sem líður stærri og stærri
liður í viðskiftalífi þjóðarinnar.
Meðan jeg var í Rússlandi hafði
jeg mikil afskifti af og var nákunn-
ugur framleiðslu og dreifingu. Og
jeg get staðhæft það að viðskifta-
lífið í Rússlandi muni lamast al-
gjörlega á mörgum sviðum, ef þessi
myrkraverk ætti sjer ekki stað.
Jeg tók hjer áðan eitt dæmi um
framleiðsluna. Það getur átt við
ástandið á öllum sviðum viðskifta-
lífsins. Slík dæmi er að finna í
heildsölu og smásölu, þau koma
i'ram þar sem verið er að Jcoma
nýrri framleiðslu á fót, í vísinda-
legum rannsóknum, í samvinnu-
búskap. Á öllum sviðum kemur
fram löngun manna til þess að bæta
kjör sín, og sú ástríða að komast í
kringum opinber fyrirmæli og höft
til þess að safna fje.
í þessu sovjetlandi, þar sem er
sifelldur skortur á öllu, standa þeir
menn mjög vel að vígi, sem fást
við smáverslunina. Þeir sovjetborg-
arar sem þekkja allar laumudyr og
leynistigu svarta markaðsins, geta
fengið nóg af öllu, ef þeir hafa fje
til að kaupa fyrir. Skömtunarvörur
(eða vörur sem þarf sjerstaka heim
-ild til að kaupa) fara út á svarta
markaðinn, ekki í smáslöttum, held
ur í heilum járnbrautar-vagn-
förmum.
Það þarf ekkj ncma saman tekin
ráð nokkurra manna í hinum ýmsu
greinum, til þess að þessi brögð
takist. Vanalegast er að telja að
miklar birgðir af hveiti eöa kjöti
hafi eyðilagst, eða þá að stór stnd-
ing af skóm hafi orðið fyrir skemd-
um. Þá er rannsóknanefnd látin
rarmsuka þetta, en hún er í vitorði
tneð svikurunum, og Iiikar ekki við
að staðfesta að alt sje rjett um
skemdirnar. Þetta vekur enga sjer-
staka athygli, vegna þess hve slík
mistök eru tíð og hve mikið fer í
súginn alstaðar. — Vörurnar eru
dæmdar óhæfar til sölu, en í stað
þess að þær sje brendar, eða þeim
fleygt út á hauga, þá eru þær fald-
ar í kjöllurum, og síðan selja svika-
hrapparnir þær með stórkostlegum
fþróða.
Svo er líka hreinn og beinn bjófn
aður á vörum, alt frá því að þær
eru á framleiðslustaðnum, og hjá
hverjum millilið. Er það drjúgur
hluti af framleiðslunni sem fer
þannig forgörðum, þrátt fyrir það
að þyngstu refsingar liggja við að
stela eigum ríkisins. En það er
venjan um hinar stolnu vörur, að
þær eru komnar á markaðinn
löngu fyr heldur en ef þær hefði
verið í hinni silalegu afgreiðslu
stjórnarinnar, en þær kosta auðvit-
að miklu meira.
Vegna þessa óðagots sem hefur
verið á um að reyna að auka iðn-
aðarframleiðsluna sem mest, hafa
slungnir verkfræðingar og aðrir
sjerfróðir menn fengið ágæt tæki-
færi til þess að skara eld að sinni
köku. Við skulum taka dæmi. Það
er í ráði að setja á fót stóra málm-
verksmiðju einhvers staðar í Siber-
íu. Yfirmaður þeirrar deildar, sem
á að sjá um framkvæmdirnar mun
þá segja sem svo, að sig skorti
sjerfróða menn til þess að koma
fyrirtækinu á stað. Fær hann svo
leyfi til þess að fela það öðrum
sjerfróðum í aukavinnu. — Eftir
nokkra inánuði eru svo áætlanir
tilbúnar og samþyktar. En vegna
þess að svo heitir að þær sje gerð-
ar í yfirvinnu, eru þær mörgum
sinnum dýrari en ella. Auk þess
eru vinnustundir reiknaðar 20—30
sinnum fleiri en til þess fóru.
Mönnum liel'ur líka tekist að
gera þvilíkt veður út aí smá fyrir-
tækjuœ eins og bar sje uin einhver
risafyrirtæki að ræða, og hafa svo
fengið þóknun samkvæmt því. —
Menn eru orðnir leiknir í slíku
En auðvitað þurfa þeir að hafa
trúnaðarmenn stjórnarinnar í vit-
orði með sjer, og þeir hirða svo sinn
hluta af ágóðanum.
í fljótu bragði virðist svo sem
ekki muni auðvelt að hafa fjár-
drátt í frammi við vísindaleg störf,
vegna þess að það er ekki á annara
færi en ríkisins að kaupa hin dýru
vísindaáhöld. En þó kemur það
fyrir að ungir vísindamenn og
kommúnistar, sem hafa meira
hrekkjavit en hugvit, hafa dregið
sjer stórfje frá ríkinu. Og aðferð-
irnar til þess eru í raun og veru
ofur einfaldar. Sovjetríkið hefur
verið einangrað frá menningunni
og er jafnvel einangrað frá þeirri
menningu, sem var í Rússlandi á
keisaratímanum. Þetta nota fram-
takssamir menn sjer. Þeir koma
fram með uppgötvanir, sem gerðar
voru fyrir löngu, en eru gleymdar
í Rússlandi, og telja sig hugvits-
mennina. Jeg þekki dæmi þess, að
byggingameistari fekk ógrynni fjár
fyrir að finna upp nýtt byggingar-
efni, en það hafði verið notað á
Vesturlöndum áður en hann fædd-
ist.
Þannig er ástandið innan hins
þraut-skipulagða socialistiska ríkis.
Þar hefur bláköld reynslan orðið
sú, að þegar á að kvía hyggjuvit
og framtakssemi einstaklingsins,
þá brjóta þeir sjálfir skörð og geil-
ar í múrana. Engin lög eru nógu
ströng, ekkert stjórnarfyrirkomu-
lag svo öflugt, að það geli haldið
heilli þjóð í líkamlegum og andleg-
um viðjum.
^ ^ ^ ^
Dómarinn sagði við verjanda:
„Skýrið nú rækilcga frá öilum mála-
vöxtum‘‘.
„Ha, núna, eítir að jcg hcíi kraf-
ist sýknudómsV"