Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1950, Blaðsíða 1
15 tölublað.
Sunnudagur 23. apríl 1950.
XXV. árgangur.
Athuganir Jóns Eyþórssonar
á veðurfarsbreytingu síðustu ára
UNDANFARNA áratugi hefur veðr
•áttan hlýnað hjer á landi. Jöklar
hafa minkað, skrröjöklar stytst,
fannir, sem voru í fjöllunum ó-
breyttar ár eftir ár, hafa minkað
eða horfið. Grasgeirar, sem teygja
sig upp eftir fjallahlíðunum, hafa
teygt sig hærra en áður. Þetta er
ekkert einstakt fyrirbrigði hjer á
landi. Veðráttan he,fur hlýnað í
heiminum yfirleitt, það er að segja,
einkum þegar til heimskautanna
dregur, í kuldabeltunum eða í
tempruðu beltunum norðanverð-
um. Veðurfræðingar og aðrir vís-
indamenn hafa brotið heilann um
það, hvaða orsakir lægju til þessa,
og þeir hafa komist að þeirri niður-
stöðu, að hitamagnið, sem geislar
írá sólinni niður til jarðarinnar, sje
ekki meira en það áður var, heldur
stafi hin auknu hlýindi í kaldari
löndunum af því, að meira streym-
ír af heitu lofti frá hitabeltinu og
heittempruðu beltunum til norðurs
og suðurs inn yfir hin kaldari lönd.
Það gefur að skilja að í landi
eins og íslandi, eða löndum yfirleitt
með svipuðu veðráttufari og hjer
er. geta tiltölulega litlar hitabreyt-
ingar valdið miklu um gróðurfar
og lífsskilyrðin yfirleitt. Við erum
svo nálægt því að vera á ysta þremi
hins byggilega heims. En enda þótt
við finnum og sjáum það fyrir okk-
ur, að veðráttan er yfirleitt hlýrri
á síðustu árum heldur en hún áður
var, þá geta menn ekki gert sjer
grein fyrir, hversu breytingin er
mikil, nema með því að rannsaka
veðurathuganirnar og sjá það tölu-
lega, hvernig veðráttan eða lofts-
lagið hefur breyst.
Rannsóknir
Jóns Eyþórssonar.
Á síðustu árum hefur Jón Ey-
þórsson, veðurfræðingur, lagt í það
mikla vinnu að reikna út, hve
miklu nemi veðurfarsbreytingin
hjer á landi. Hefur hann skrifað um
það mjög fróðlega ritgerð í afmæl-
isrit sænska vísindamannsins Hans
W. Ahlmanns. Próf. Ahlmann er
meðal kunnustu íslandsvina í Sví-
þjóð. Hann er og einn með fræg-
ustu landfræðingum Svía. Hann
hefur oftar en einu sinni komið
hingað til íslands, en frægust er
rannsóknarför hans til Vatnajökuls
árið 1939. Jón Eyþórsson og Sigurð-
ur Þórarinsson tóku þátt í þessari
ferð.
Ahlmann prófessor átti sextugs-
i =
Jón Eyþórsson
afmæli á síðastliðnu hausti. í því
tilefni var gefið út allmikið afmæl-
isrit, þar sem ýmsir kunnir náttúru-
fræðingar birtu greinar um ýihis-
konar landfræðileg efni. Þar birtí
Jón Eyþórsson niðurstöður af ránn-
sóknum sínum á veðurathugunum,
sem gerðar hafa verið hjer á landi
frá fyrstu tíð. Eftir að bókin korh
út, hjelt hann fyrirlestur í vísinda-
fjelaginu íslenska um þessa út-
reikninga og yfirlitsskýrslu sína.
Nokkru síðar flutti hann fyrirlest-
ur um sama efni í Náttúrufræði-