Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1950, Blaðsíða 5

LESÖÓK MORGUNBLAÐSINS
289
Mörgæsir eru merkilegar skepnur
ÞAÐ var einhvern dag, skömmu
eftir að Byrd aðmíráll kom til Suð-
urskautslandsins, þar sem enginn
maður hafði áður stigið fæti sínum,
að hann var einn á gangi á ísnum,
alllangt frá fjelögum sínum. Varð
honum það þá eigi lítið undrunar-
efni að móttökunefnd kom þar til
að fagna honum.
Ekki voru þessir íbúar heim-
skautslandsins háir í lofti, þeir voru
minni heldur en dvergarnir í frum-
skógum Afríku. En það var munur
að sjá hvað þeir voru vel til fara,
allir á kjól og hvítu. Og þarna
gengu þeir hægt og virðulega til
móts við aðmírálinn, þangað til svo
sem 50 fet voru á milli þeirra. Þá
staðnæmdist hópurinn, en einn
gekk fram. Var það sýnilega for-
ingi móttökunefndarinnar. Hann
gekk fram fyrir Byrd og — hneigði
sig. Byrd fanst þetta bæði kátlegt
og kurteislegt, svo að hann hneigði
sig líka. Og þá hneigðu sig allir
hinir.
Enginn landkönnuður hefur
fengið jafn virðulega móttöku hjá
íbúum í ókunnu landi. Og þetta
var þeim mun merkilegra, sem
hjer var ekki um menn að ræða,
heldur fugla — mörgæsir.
Þessir íbúar Suðurskautslandsins
eru meðal glæsilegustu, gáfuðustu
og vingjarnlegustu jarðarbúa.
Fáum dögum seinna var einn af
förunautum Byrds á ferð á þessum
sömu slóðum. Þá kom einnig mót-
tökunefnd að fagna honum. Og nú
var haft meira við en áður, því að
forseti nefndarinnar kom með stein
í nefinu og lagði fyrir fætur hans.
Var það sú dýrmætasta gjöf, sem
mörgæsirnar gátu gefið. Steinar
eru fágætir þarna, því að alt er
þakið ísi og jökli. En steinar eru
mörgæsunum bráðnauðsynlegir,
því að þær verða að gera hreiður
sín úr þeim, hlaða dálítinn hring-
myndaðan pall á ísnum undir eggin,
því að öðrum kosti gæti þær ekki
klakið eggjunum út.
Þegar karlfuglinn biður sjer
konu, krefst hún þess að hann sýni
að það sje gert í alvöru og einlægni.
Það gerir hann með því að leggja
stein við fætur hennar. Og sje hann
reglulega ástfanginn og vilji sýna
það í verki, þá hleypur hann burt
og sækir annan stein, sem hann
hefur falið einhvers staðar. Það fær
engin ungfrú staðist, því að þetta
er full sönnun þess að biðillinn sje
áreiðanlegur og elski hana. Ekki
vill húp þó láta undan þegar í stað.
Hún horfir hvast á biðilinn og virð-
ir hann fyrir sjer frá hvirfli til ilja,
en hann tejrgir úr sjer, skýtur fram
brjóstinu og gerir sig sem tíguleg-
astan. Og þá tekur hún bónorði
hans með því að reka upp skræk,
sem þýðir „já“. Þetta segir Worth
E. Shoults í „National Geographi-
cal Magazine“. En þegar málið er
nú þannig útkljáð halda þau upp
á trúlofunina með því að dansa og
syngja ástarsöngva og horfa upp
til suðurljósanna.
Af pessu er það auðsætt hve þýð-
ingarmikið atriði það var, er for-
ingi móttökunefndarinnar lagði
stein fyrir fætur mannsins.
STEINARNIR ei u auður mörgæs-
anna. Þeir eru geymdir og notaðir
ár eftir ár og kynslóð fram af kyn-
slóð. Þess vegna er enginn stærri
glæpur til í mörgæsalandinu, en að
stela steini. Það er engu betra en
sauðaþjófnaður á íslandi.
Stundum kemur það þó fyrir að
undirförull og samviskulaus karl-
fugl kemur sjer í mjúkinn hjá
ístöðulítilli giftri mörgæs, einungis
í þeim tilgangi að stela steini frá
henni. Og þegar honum hefur tek-
ist það, hleypur hann heldur
hnakkakertur með steininn til
þeirrar, sem hann hefur fengið
augastað á og þykist meiri fyrir
það að geta fært henni rændan
stein. En þetta tekst sjaldan. Fáar
giítar mörgæsir eru svo ístöðu-
litlar að þær gangist upp við fag-
urgala og flekunartilraunir spjátr-
unga. Flestar verja heimili sitt og
steina sína með oddi og egg eins
og valkyrjur.
En ekki er því að neita að sumar
hafa gaman að gullhömrum og ást-
leitni annara — það liggur í kven-
eðlinu, ef ekki er of langt gengið
En komi þá bóndinn svo nærri að
hann sjái til þeirra, læst hún verða