Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1950, Blaðsíða 6

290
LESBÖK MORGUNBLAÐSIN3
íjúkandi reið og hjálpar honum til
þess að reka hinn ósvífna duflara
á flótta.
HÚSBÓNDINN hefur þá skyldu
hjer eins og annars staðar, að sjá
fyrir heimilinu. Hann leggur á stað
til fanga eldsnemma á morgnana.
Hann kveður konu sína með því
að hneigja sig fyrir henni og fer
s\*o út á haf. Þar veiðir hann aðal-
lega rækjur til matar. Hann kyngir
fengnum jafnharðan og hættir ekki
fyr en hann er kominn að því að
springa. Svo segir Robert Cush-
man Murphy í „Oceanic Birds of
South America“:
„Þegar hann kemur heim aftur
er hann svo úttroðinn, að það er
cins og hann sje með ístru. Hann
verður að ganga eins fattur og hann
getur til þess að steypast ekki á
hausinn, vegna þess hvað hann er
l’ramþungur. En vegna þessa getur
hann ekki sjeð niður fyrir fæturnar
á sjer og er því altaf að reka tærn-
ar í“.
Á heimleiðinni hefur hann engan
frið íyrir krökkunum í nágrenn-
inu. Þau þyrpast utan um hann og
snikja og snikja eins og krakka er
siður, þegar um sælgæti er að ræða.
En hann stenst freistinguna og,
staulast heim að hreiðri sínu. Þeg-
ar þangað kemur glennir ungi hans
upp ginið og faðirinn spýr niður
í hann fæðunni í smágusum. Svo
tekur hann að sjer að sjá um ung-
ann á meðan konan skreppur fram
á sjó að fá sjer máltíð. Eins er hann
ákaflega hugulsamur við hana
meðan á útungun stendur. Þá er
hann altaf boðinn og búinn til þess
að liggja á egginu, svo að konan
geti lyft sjer upp og náð sjer í
fæðu.
UNGINN stækkar fljótt og áður en
langt um líður er hann orðinn alveg
óseðjandi átvagl. Þá kemur bónd-
inn að máli við konu sína og segir
cilthvað á þessa leið: „Þetta getur
elcki gengið lengur. Jeg vinn baki
brotnu, og samt get jeg ekki fætt
bæði mig og ungann. Það er kom-
inn tími til þess að við setjum hann
í barnaheimili, svo að við getum
bæði stundað veiðar.“
En hvort sem hann segir nú þetta
með berum orðum eða eigi, þá er
sú venjan hjá mörgæsunum, að
þegar ungarnir eru orðnir svo gráð-
ugir að annað foreldrið hefur ekki
undan að bera mat í þá, er þeim
komið í fóstur. Er það þá ýmist,
að barnlaus hjón taka að sjer unga,
eða þá að mörgum ungum er safn-
að saman í nokkurs konar barna-
heimili, þar sem þeirra er gætt af
gömlum mörgæsum, sem varla eru
orðnar færar um að ganga sjer til
matar. Eru þarna stundum 12—20
ungar saman í heimili, en fullorðnu
mörgæsirnar fara allar til veiða og
ala í fjelagi önn fyrir þeim og fóstr-
unum. Þá verður líka önnur mikil
breyting á. Þá slitnar upp úr hjú-
skapnum og íaðir og móðir kannast
ekki lengur við sitt eigið afkvæmi.
En þau telja það borgaralega
skyldu sína að sjá barnaheimilinu
fyrir þörfum þess þangað til ung-
arnir eru orðnir sjálfbjarga.
Mörgæsirnar eru fjelagslyndar
og liía í sjerstökum „bygðum“, en
. hver bygð hefur sitt barnaheimili
út af fyrir sig og ræður sjálf sín-
um eigin málum. Aldrei mundi ein
bygð hjálpa annari með frgmfærslu
barnanna. En ef svo skyldi til vilja
að ungi viltist frá sínu heimili til
annars, mundi honum verða tekið
vel og hann alinn þar upp.
ÖAMHELDNI mörgæsa, i hverri
bygð er svo mikil, að þær fylgjast
að í dauðann. Hefur dr. Murphy
sagt sögu af því. Það var þegar
hann var í rannsóknarför á eynni
Suður-Georgia. Hann var þá að
fúrða sig á því hvað yrði af mör-
gæsum þeim, sem dræpust, því að
hvergi l'ann hann ræíla af þeim.
Hitt var áreiðanlegt að þær dóu
úr elli og veikindum, og í þeirri
veðráttu sem þar er, var það ekki
líklegt að skrokkarnir mundu
grotna niður. Svo var það einu
sinni að hann gekk upp á háan
háls og kom þar að tjörn með glær-
um ís. Sá hann þar á bakkanum
standa nokkrar mörgæsir, scm
sýnilega voru að dauða komnar, en
höfðu neytt seinustu orku til þess
að klifrast upp hálsinn. Þótti hon-
um þetta merkilegt og gekk fram
að vatninu. Sá hann þá að undir
ísnum lá fjöldi dauðra mörgæsa.
Allar lágu þær á bakinu, eins og
þær hefði verið lagðar til og sló
hvítum bjarma á svellið af hinum
snjóhvítu bringum. Allac höfðu
þær labbað upp að vatninu til þess
að deya þar, og í ísköldu vatninu
gátu skrokkar þeirra haldist ó-
breyttir árum saman.
Það er nú sannað, að þegar mör-
gæsir halda inn til lands, þá eru
þær veikar og að dauða komnar.
Og að þær i'ari á þessari dauða-
göngu sinni til ákveðinna staða.
sjest af götuslóðum eftir þær upp
brekkur, því að venjulega velja
þær sjer legstað uppi á einhverj-
um hálsi og liggja ræflarnir af þeim
þar í hrönnum. En að mörgæsirnar
skuli þannig velja sjer sjerslaka
legstaði, ber vott um fjelagslyndi
þeirra og „menning“, sem aðrar
skepnur hafa ekki til að bera.
L. R. Brightwell segir í „London
Fieid“, að þær muni hafa tamið
sjer f jelagsþroska vegna þess hvað
þær eigi við óblíða náttúru að búa.
Þaö hafi kent þeim að halda saman
og hjálpast að. Þær eigi heldur
aldrei í illinduin og ekki leggist
þær heldur á veikburða náunga
eins og aðrir fuglar gera. Þeim
komi yfirleitt ágætlega saman og
gagnkvæm vinátta ríki meðal
þeirra. „Menning“ þeirra sje svo
merkileg á margan hátt, að menn-
irnir gæti margt af henni lært.