Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1950, Page 3

hafði hagað sjer í júnímánuði. Er
sú skýrsla dagsett 27. júní og má
nokkuð af henni ráða um það
hvernig ástandið var, því að í ein-
faldleik sínum bregður hún upp
átakanlegri mynd af því. Skýrslan
cr á þessa leið:
„Hinn 4. júní dó fyrsti maður i
Reykjavík úr mishngasýkinni, eða
afleiðingum hennar. Síðan og til
þess seint í gærkvöldi (26.) hafa
dáið í þessari sókn 41 fullorðnir og
34 börn, samtals 75. Meðal hinna
fullorðnu eru 4 er ætla má að dáið
hafi aí öðrum sjúkdómum og máske
2—3 börn. Meðal dáinna eru talin
6 andvana fædd börn. Fyrsti íull-
orðinn maður dó 9. júní. Af hinum
fullorðnu hafa ílestir (29) verið á
aldrinum 25—35 ára, en 8 á aldrin-
um 17—25. Þessa daga hafa flestir
dáið: 15. dóu 6, 16. dóu 5, 24. dóu 6,
25. dóu 7 og 26. dóu 9. Síðustu 7
dagana (20.—26.) hafa dáið alls
34. Síðasta hálfan mánuðinn hafa
oftast nær lcgið á börunum 20—30
lík í einu og í gærmorgun voru
hjcr 38 lík ójörðuð.“
ÖRDUGT mun nú að fá glöggvari
lýsingu á ástandinu í bænum um
þessar mundir. Jeg hef leitað upp-
lýsinga hjá nokkrum öldruðum inn-
bornum Reykvíkingum, sem voru
stálpaðir þegar veikin geisaði. En
þeir höfðu litlu við að bæta þær
heimildir, er jeg hafði dregið sam-
an annars staðar. Viðkvæðið hjá
þeim öllum var þetta: „Jeg man
lítið annað en það, að jeg veiktist
og )á um hríð.“ Þó ber þeim öllum
saman um, að dauflegt hafi verið
yfir bænmn og dapurlegt að heyra
dánarklukkur hringja á hverjum
degi vikum saman.
Einn sagði: „Jeg man eftir þvi að
jeg var staddur með föður mínum
suður í Suðurgötu. Þá voru born-
ar tvær líkkistur suður í kirkjugarð
og fylgdi enginn maður, því að eng-
inn var til að fylgja þeim. Þetta er
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
303
mjer minnisstætt vegna þess að jeg
komst við er jeg horfði á þetta.“
Annar sagði: „Jeg var ekki nema
á tíunda árinu þegar veikin gekk.
En jeg man eftir því, þegar jeg var
nýstaðinn upp úr henni, þá fór jeg
með pabba suður í kirkjugarð. Ekki
man jeg í hvaða erindum hann fór
þangað, en jeg man eftir mörgum
líkum í líkhúsinu og mörgum nýum
leiðum í kirkjugarðinum. Grafar-
inn var að taka gröf og pabbi sagði
við hann: „Það er nóg að gera
núna.“ — „Já, bara að það haldist“,
svaraði grafarinn. Jeg veit að hann
hefur sagt það í hugsunarleysi, því
að þetta var vanaviðkvæði, ef menn
höíðu vinnu. En það stakk mig í
hjartað þótt ungur væri, og jeg hef
aldrei getað gleymt því.“
Eins og getið er í skýrslu dóm-
kirkjuprestsins, dó fólkið svo ört
að ekki hafðist undan að smíða lík-
kistur og jarða. Allir hinir vngri
smiðir lágu veikir, en meistarar
þeir er uppi stóðu, gerðu ekki ann-
að en smíða líkkistur. Sinn aldrað-
ur trjesmiður, Magnús Bergsteins-
son í Heilmannsbæ, fekk ekki veik-
ina, og fór að smíða líkkistur. Ekki
átti hann vinnustofu, en smíðaði
allar kisturnar úti á bersvæði r.orð-
an við bæinn. Stóð hann þarna við
þær smíðar dag eftir dag og viku
eftir viku, frá morgni til kvölds og
hvernig sem veður var.
Lík voru flest geymd í heimahús-
um þangað til hægt var að jarða.
En þar sem illa stóð á voru Jíkin
flutt suður í líkhúsið í kirkjugarð-
inum og geymd þar.
Öll lík voru borin suður í kirkju-
garðinn; það var ekki fyr en löngu
seinna að farið var að flytja lík á
vagni.
Þótt svona margir ljetust, var þó
aldrei jarðað í hópgröfum, heldur
var sín gröfin tekin að hverri kistu.
Þeir höfðu þá nóg að gera grafar-
inn og dómkirkjupresturinn.
Enginn minnist þess að búðum
hafi verið lokað í bænum vegna
veikindanna. ' ■
i (T . Tflv ad
SÓTTIN helt áfram að drepa fólkið
allan júlímánuð og fram í ágúst
voru menn að deya af eftirstöðvum
hennar og fylgikvillum. Ber heim-
ildum ekki fyllilega saman um það
hve mörgum mislingarnir hafi orð-
ið að bana, segja sumir 120 en aðrir
alt að 150, en þá mun átt við hve
margir dóu í allri sókninni að Sel-
tjarnarnesi meðtöldu.
Af prestþjónustubók Rcykjavík-
ur verður ekki glögglega sjeð hvað
mislingarnir hafi orðið mörgum að
bana. Á tímabilinu frá 3. júní til 9.
ágúst deya hjer alls í Reykjavík
124, en þess er getið að 1 hafi dáið
úr krabbameini, annar hafi drukn-
að, þriðji hafi rotast í slysi, kona
hafi dáið úr slagaveiki og barn úr
„vanþrifum og kröm“. Ef þetta fólk
er dregið frá, verða eftir 119. Senni-
lcga hafa einhverjir dáið af afleið-
ingum mislinganna eftir 9. ágúst,
og mun því láta nærri að báðar
hinar tilfærðu dánartölur sje nokk-
urn veginn rjettar, að í Reykjavík
hafi látist 120, en í allri sókninni
um 140, því að 18 ljetust í Sel-
t j arnarneshreppi.
í Reykjavík áttu þá heima um
2000 manns. En þegar „spanska
veikin“ gekk hjer 1918 voru íbúar
Reykjavíkur um 16.000, og talið var
að þá hefði dáið um 300. Af þessu
geta menn sjeð, að* mislingarnir
hafa verið freklega helmingi mann-
skæðari tiltölulega holdur en
„spanska vcikin“ var.
Tíyolg igíaii.
EINS og áöur er getið var enginn
viðbúnaður til þess að taka á móti
veikinni hjer. Sjúkrahús var þá
ekkert nema nokkur rúm uppi á
lofti í Klúbbnum, sem.stóð þar sem
nú er hús Hjálpræðishersins. Varð
það auðvitað að litlu gagni í þess-
um miklu veikindum. Fólkið lá
heima við misjafnán útbúnað og