Lesbók Morgunblaðsins - 23.07.1950, Síða 3

LESBÓK MOKC.UNBLAÐSINS
• 359
Kirkjan í Skálholti eins og hún er nú, fúin og brotin og óhæf til guðs
þjónustu ef nokkuð er að veðri.
til tengdaföðurs síns, Ólafs Stephen
sens á Innra-Hólmi og var þar í
tvö ár.
Enginn skóli var í Skálholti um
veturinn eftir, en 1846 tók Hóla-
vallaskóli til starfa. Saga hans var
hin mesta ófremdarsaga og lagðist
liann niður. Síðan var skólinn á
Btssastöðum til 1846, en þá fluttur
til Reykjavíkur og hefir nú starfað
lijer í rúma öld.
ERLENDA valdið var svo naumt á
fje til byggingar biskupsseturs í
Revkjavík, að Hannes Finnsson
treystist ekki til þess að flytjast
þangað. Hann keypti Skáiholt á
uppboðinu og fluttist þangað aftur.
Bygði hann þá upp staðinn að nýu
og bjó þar til æviloka. Hann var*
hinn seinasti biskup í Skálholti.
Nú var bygt biskupssetur í Laug-
arnesi, en það fór líkt um það og
Hólavallaskóla. Húsið var ónýtt. Þó
bjó Steingrímur biskup þar sína
tíð, og Helgi Thordaren um hríð.
Svo flýði hann til Reykjavíkur*) og
síðan liefir ekkert biskupssetur
verið til á íslandi, þangað til húsið
Gimli var keypt handa núverandi
biskupi. Má því segja að biskups-
embættið hafi verið á sífeldum
hrakningi, síðan það fluttist frá
Skálholti, og er það ekki undarlegt
þar sem svo illa var farið með gjöf
Gissurar ísleifssonar biskups.
Þegar Skálholt var selt, fekk
liaupandi ekki aðeins jörð og bæar-
hús, heldur einnig kirkjuna. Hún
átti þá mikið af góðum gripum.
En eftir daga Hannesar biskups og
í rúma öld, meðan staður og kirkja
er einkaeign, fækkar þessum grip-
um og þeir hverfa. Hafa víst flest-
ir þeirra verið seldir útlendingum.
Þannig var ræktarsemin við hina
fornu dómkirkju.
Svo eignast ríkið jörðina. Þá er
* Þegar Helgi flýði til Reykjavíkur
voru liðnar rjettar 8 aldir frá því að
biskupsstóll var stofnaður í Skálholti.
þar alt í slíkri niðurníðslu, að menn
veigra sjer við og hliðra sjer hjá
því eins og unt er, að sýna útlend-
ingum staðinn. Það er of veglegt
að segja að menn geri þetta af
sómatilíinningu. Menn skammast
sín landsins vegna að svo skuli
komið um þennan fornfræga stað,
og vilja ekki láta gesti sjá þá for-
smám. Ekkert hefir batnað við það,
að rílcið varð eigandi jarðarinnar.
Haft er eftir málugri kerlingu,
að hún hafi sagt:
„Þagað gat jeg þá með sann
þegar hún Skálholtskirkja brann“.
Hún hafði orðið vör við eldinn, en
ekki gert aðvart. Einu sinni á æv-
inni hafði henni tekist að vera þag-
mælsk.
Ráðamönnum þjóðarinnar hefir
farið líkt og kerlingunnl. Þeir haía
horft á viðurtygð eyðíleggingarinn-
ar færast yfir Skálholt, og þagað.
En þegar svo er, verða þegnar þjóð-
fjelagsins sjálfir að hefjast handa,
til þess að sýna að þjóðin vill ekki
þessa þögn og kæruleysi.
Þess vegna er Skálholtsfjelagið
stofnað.
Tilgangur þess er að brýna háa
og lága til meðvitundar um það að
vjer eigum heilaga skyldu að rækja
við fortíðina. Vjer eigum skyldu
að rækja við Gissur biskup, sem
gaf hinni íslensku kirkju Skálholts-
stað. Kirkjan þáði gjöfina og Al-
þingi setti þau lög, að þar skyldi
ávalt vera biskupssetur. Nú er
kirkja og ríki eitt, og böndin berast
því að Alþingi og ríkisstjórn um
það að virða fornar gjörðir. En það
er ekki nóg. Alþjóð verður að rísa
upp og þvo af þjóðinni þann smán-
arblett, sem meðferð hennar á
Skálholti er. Og nú er heppilegur
tími til þess. Árið 1956 er 9 alda
afmæli biskupsstóls í Skálholti.
Fyrir þann tíma verður þjóðin að
bæta fyrir það, sem hún hefir af-
brotið við Skálholt, þetta höfuðból
kristni og andlegrar rnenningar um
sjö alda skeið.
Skálholtsfjelagið ætlar að vinna
að endurreisn Skálholts. Því er það
fvllilega ljóst, að í því hugtaki felst
annað og meira en það, að koma
þar á fót “búnaðarskóla. í því felst
það, að Skálholtsstaður og kirkja