Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1950, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSlNS
400
Kristín Óla'sdóttir frá Sumarliðabæ:
MERK SVEITARKONA
UM SÍÐUSTU aldamót var jeg far-
kennari í Mýrasýslu. Þar var gott
aö vera. Húsakynni sæmileg, eftir
því, sem þá gerðist, efnahagur
bænda góður yfirleitt. Kennara-
launin voru að vísu ekki ýkja há,
0 kr. á mánuði eða 36 kr. fvrir 6
mánaða kennslu. Fæði, húsnæði
og þjónusta ókeypis. Ríkisstyrkur
var veittur farkennurum og gat
hann numið allt að 100 kr. fyrir
allt skólaárið, ef kennarinn þótti
kenna vel og fekk góðan vitnis-
burð hjá bændum. Fræðslunefnd-
ir voru þá ekki til. Ekki fræðslu-
málastjóri. Ekki fræðslustjóri. Ekki
fræðslufulltrúi. Fkki fræðsluráð
ekki einu sinni námsstjóri. Það er
ekki að svo komnu, ætlun mín, að
skrifa eða gera samanburð á
þroska, eftirtekt og sjálfstæðri þekk
ingu barna, á ýmsum aldri þá og
nú. Víst er, að fræðslan á heimil-
um þá var börnum holl og nota-
drjúg, margbreytt og þroskandi. Á
flestum heimilum voru til þó
nokkrar bækur, auk guðsorðabóka,
rímna og íslendingasagna og gengu
þær bæja á milli svo að þær voru
varla annað en slitur sakir elli og
brúkunar.
Mikið sungu börnin, úti og inni,
við vinnu og leika, og mikið kunnu
þau af þulum, kvæðum, vísum og
versum. Oft var kveðist á í rökkr-
inu og fram eftir vökunni, kom þá
fyrir að allt heimilisfólkið tók þátt
í því. Hraut þá mörg vísan af munni
fram, því að víða voru hagyrðing-
ar á heimilunum, einn eða fleiri. Á
einu heimili, sem jeg þekkti, voru
t. d. 4: Húsbóndinn, húsmóðirin,
vinnumaðurinn og „niðursetning-
Hjónin á Valbjarnarvöllum.
Sesselja Jónsdóttir og Jón Guðmundsson.
ur“. Á þessum árum var það
ekki eins mikill siður og nú er, að
geta látinna karla eða kvenna, og
er það að vísu ,ver farið,, því að
við það gleymist og glatast merki-
leg þjóðleg verðmæti og sagnfræði-
leg atriði úr lífi og starfi þess íólks,
sem lifði og vann við þau kjör,
sem þjóðin átti þá við að búa. Ekkj
man jég til að getið hafi verið op-
inberlega borgfirskrar konu, sem
jeg þekkti, hefði þó verið skylt og
maklegt, þar sem hún var einhver
merkilegasta og mikilhæfasta
kona í sínu hjeraði og þó lengra
sje leitað.
Frú Sesselja Jónsdóttir að Val-
bjarnarvöllum var dóttir Jóns
Helgasonar bónda að Eskiholti í
Borgarhrepp, og konu hans, Rósu
Jónsdóttur. Þau bjuggu stórbúi og
voru hin mestu sæmdarhjón. Frú
Rósa var annáluð fyrir vinnuafköst,
listvefnað og hannyrðir. Sesselja
giftist ung Jóni Guðmundssyni
Guðmundar frá Stangai iiolti og
konu hans Guðrúnar Jónsdóttur
Þau voru hin mestu .særndar- og
gáfuhjón. Jeg þekkt wi ekki. En
það sagði mjer sjera Fin Frið-
geirsson, að Guðmundur :idi að
Stangarholti í Borgai ;pp og
Jakob bóndi að Hreðavatni í Norð-
urárdal, væru þeir djúpvitrustu
Borgfirðingar, sem hann hefði
kynnst.
Þau Sesselja og Jón fóru að búa
að Valbjarnarvöllum og varð Jón
brátt hreppstjóri sveitarinnar. —
Stórt var heimilið á Valbjarnar-
völlum, 12—14 manns. Börnin 9.
Jeg átti að kerna þeim eitthvað
h'tilsháttar fyrir iermingu. Áður
hafði Jón bóndi haft kennara,
hann setti sig aldrei ú: iæri um
að mennta börnin, eftir því, sem
við varð komið, enda voru þau öll
námfús og vel gefin, og svo sönj
i