Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1950, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
411
Einkaleyfi á kynbótum
trjáa og jurta
UM FJÖLDA ára vann Luther
Burbank að jurtakynbótum og varð
heimsfrægur fyrir að „finna upp:‘
alfalfa-grasið. Hann hafði ekkert
upp úr þessum rannsóknum sínum
sjálfur annað en ritlaun fyrir grein-
ar, sem hann skrifaði um tilraunir
sínar. Honum sárnaði þetta. Hon-
um fanst sem hann ætti rjett á að
njóta góðs af uppgötvunum sínum,
alveg eins og aðrir menn.
„Maður, sem finnur upp eitt-
hvert nýtt lag á músagildrum, get-
ur fengið einkaleyfi á þeim“, sagði
hann. „Og sá sem hefir samið eitt-
hvert lag, hversu ljelegt sem það
er, hefir einkarjett á útgáfu þess.
En sá sem finnur upp aðferðir til
þess að framleiða nýar nytjajurtir
og ávexti, má þakka fyrir ef nafn
hans er nefnt í sambandi við þá
uppgötvun".
Burbank andaðist árið 1926 og
var þá fátækur maður. En nokkr-
um árum seinna voru sett lög í
Bandaríkjunum (Plant Patent
Act), sem veita mönnum heimild
til þess að fá einkaleyfi á jarðar-
gróða, með vissum skilyrðum. Hafa
margir auðgast vel á þessu á und-
anförnum árum. Eru sagðar um
það ýmsar ótrúlegar sögur.
urðardóttur, en misti hana fyrir
nokkrum árum.
Leifur ógiftur.
Valbjörn dó ungur, efnismaður.
Sesselju ósk og von í lífinu var,
að börnin hennar nytu trausts og
álits samborgara sinna.
Sú ósk hennar og von hefur fylli-
lega ræst.
Maður er nefndur Frank Smith
og á heima í Arkansas. Hann fekk
10.000 dollara fyrir eina grein af
perutrje. Trje þetta var alveg eins
og öll önnur perutrje af sama kyni
og ávextirnir voru alveg eins á
bragðið. En þó var sá munur, að
á þessari sjerstöku grein þroskuð-
ust ávextirnir þremur vikum fvr
en á öðrum trjám. Út af þessari
grein eru nú komin mörg perutrje,
sem eigendur eiga* einkarjett á og
græða vel á vegna þess að þeir
koma með uppskeru sína á undan
öllum öðrum.
Síðan þessi lög komu er það
freistandi að leita að afbrigðum í
náttúrunnar ríki, því að hver mað-
ur getur dottið ofan á eitthvað, sem
er gulls í gildi. Hann þarf ekki
að hafa framleitt það sjálfur með
kynblöndun. Hann getur fengið
einkaleyfi á hverju því afbrigði,
sem hann kann að rekast á. Þó
eru settar ýmsar takmarkanir um
það. í reglunum segir meðal ann
ars:
— Það er aðeins hægt að fá
einkarjett á plöntunni sjálfri, en
hvorki blómum hennar nje ávöxt-
um. Plantan verður að vera þann-
ig að hún geti æxlast. Eiginleik-
ar hennar og kostir fram yfir aðr-
ar plöntur sömu tegundar, verða
að koma glögglega í ljós, hvort sem
þeir eru fólgnir í því að hún er
öðruvísi á litinn, vex á annan hátt,
að hún þolir betur kulda og storma,
að henni er ekki jafn sýkingar-
hætt, að hún er nægjusamari með
jarðveg, ber meiri ávöxt, ber á-
vöxt fyr, ávextirinir frábrugðnir
að bragði, blóm frábrugðin að lit,
angan önnur, eða hún heldur sjer
betur en aðrar.
í „National Geographical Maga-
zine“ segir frá því að úr ávaxta-
garði nokkrum í Washingtonríki
hafi eitt sinn komið fjórlitt epli
og frábrugðið öðrum eplum um
ilm og bragð. Eigandi aldingarðs-
ins sá þegar, að ef hann fengi upp-
götvað þá grein, sem þetta epji
spratt á, þá mundi hann verða rík-
ur maður. En því miður fann hann
greinina aldrei, því að aldrei fram-
ar spratt fjórlitt epli í garði hans.
Þetta hefir verið einhver dutlung-
ur úr náttúrunni.
Það er langt frá því að afbrigð-
in, sem einkaleyfi er fengið á, finn-
ist þannig dags daglega. Langsam-
lega flest afbrigðin eru framleidd
þannig, að mennirnir koma nátt-
úrunni til aðstoðar. Það eru vís-
indamennirnir, sem feta í fótspor
Burbanks og með ódrepandi þraut -
seigju og alúð stuðla að því að nátt-
úran framleiðir ný og ný afbrigði
með kynblöndun. Þessir víginda-
menn fylgjast með því, eftir þv1'
sem unt er, hver afbrigði náttúran
sjálf framleiðir án þeirra hjálp-
ar.
í Kanada hafa ekki verið nein
lög um plöntueinkaleyfi til skamms
tíma. Því var það að kona nokkur
*
í Toronto, frú Hague, sneri sjer til
Jackson og Perkins í Newark út af
því, að hún hafði fundið einkenni-
legt afbrigði í garði sínum. Him
sneri sjer til þessa firma vegna þess
að það er eitthvert frægasta blóm-
ræktarfjelag í heimi. Afbrigði það,
er hún hafði fundið var nellika,
sem bar af öðrum um Ktfegurð og
ilm. Þeir Jackson og Perkins sáu
þegar að hjer var um merkilegt
blóm að ræða og þeir fengu einka-
rjett á því í Bandaríkjunum handa
frú Hague. Hafa nú þessi afbrigði
verið ræktuð í stórum stíl og veitt
frúnni mikinn gróða.
Það er undir tilviljun komið að