Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1950, Blaðsíða 10

478
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ræningja. En hvað sem um það
sje bá virðist svo sem Rómveriar
h'**i fil píftVlV''^ 600
ptnirn offír P»Mlianq yor iinni.
or morVilpfrf i'Amvorql^qr
m^ntír frá V*pc;ciirn fím^ cknli finn-
p<t ntari 'Rret1»nd<?. t»ær b»to fund-
ist á tveimur stöðum hiá Calway
í Vesturhluta írlands, á einum stað
um mitt írland, á Islay og á Uist.
Og um mið.ia 18. öld fanst mikið
af myntum frá dögum Diocletius í
keri skamt frá Loch Ness. Margar
af myntum þeim, sem fundust í
Skotlandi og írlandi, höfðu verið
slesnar í Alexandriu. Carausius
hafði sína ei?in mvntsláttu í Lond-
on oe mv»itir h^ns vnni míöe al-
gengar í sunnanverðu Englandi. en
jeg minnist þess ekki að nein hafi
fundist fvrir norðan Rómverjamúr-
inn. Diocletius var nafnkunnur
fvrir ofsóknir sínar gegn kristnum
mönnum.
Hafi eitthvert af skipum Car-
ausius komið til íslands, þá hefir
það verið áður en hann hóf mynt-
sláttu sína. Hann hefði ekki farið
að greiða mála í erlendu fje, þegar
hann hafði sína eigin mvnt, nema
því aðeins að nóg hafi verið af
framandi mvnt í Englandi. En hafi
svo verið, þá var algiörlega óþarft
fyrir hann að slá sína eigin mynt.
Það er miög merkilegt að þessir
„antoniniani“ skuli hafa fundist í
Skotlandi og írlandi og virðist
benda til þess að fólk hafi verið
að flva England. En merkilegra er
þó að þær skuli finnast í Hamars-
firði á íslandi, því að af þremur
stöðum, sem Landnáma getur um í
sambandi við bvgð írskra munka,
eru tveir þar á næstu grösum,
Papíli og Papós. Það er því hugs-
anlegt að þessar þrjár mvntir sie
sönnun þess, að kristnir menn hafi
þegar á dögum Diocletiusar verið
farnir að leita evðilanda til að geta
lifað í friði. Og ef svo var, vissu
þeir þá um Thule? Alt bendír til
að svo hafi verið.
Þetfa er eina Ijósið í því myrkri
er hvlur tímabilið milli Pvtheusar
og CoTumba, en það svnir að margt
sem menn óraði ekki fvrir, getur
komið í ljós. Hier þarf ekki að
vera um annað að ræða en að menn
hafi borist til íslands af tilviljun
og hafi þeir brotið skip sitt, þá hafa
þeir varla lifað af veturinn næsta.
En jeg hygg að hjer liggi meira á
bak við.
----o----
Merkustu frásögnina um leit
munka að óbygðum löndum er að
finna í ævisögu St. Columba eftir
Adamnan. Þar er sagt að maður
sem Kormákur hiet, hafi verið
sendur í landaleit, og það skeði
400 árum áður en Eiríkur rauði var
uppi. í hálfan mánuð báru suðlæg-
ir stormar hann norður á bóginn.
En svo virðist sem vindurinn hafi
breytt sjer fyrir bænir þeirra og
þeir komust heim aftur. Þetta er
aðeins óljós frásögn af því sem
skeði. En þar er getið um eitt at-
riði, sem sýnir það að Kormákur,
eða einhver sem Adamnan hefir
þekt, hefir komist til lands, sem
vjer getum þekt á lýsingunni. Jeg
veit ekki hvort nokkur hefir veitt
þessu athygli, og jeg er viss um að
jeg hefði ekki tekið eftir því, ef
jeg hefði ekki komið til landsins
sjálfur. Sagan segir að langt í
norðri hafi ótölulegur fjöldi leiðin-
legra kvikinda sem stungu, ráðist
á skip Kormáks. Þau hafi verið á
stærð við froska og við sjálft hafi
legið að þau evðilegðu bátinn.
Þetta eru írskar ýkjur, sem sverja
sig í ættina. En fyrir hvern sem
sjeð hefir þessi ógrynni leiðinlegra
kvikinda sem stinga, er alt ljóst.
Þetta er ágæt lýsing á mýinu í
Grænlandi. Það er slík plága á
sumrin að helst mætti líkja því við
egypsku plágurnar. Þar er slíkur
aragrúi af mýi og það er svo á-
leitið að enginn, sem hefir kynst
því mun geta gleymt því Hinir
þjettustu mekkir af mýi í skosku
Hálóndunum, eru ekkert á móts
við það, og það tekur því ekki að
nefna mýið á íslandi. Mýið í Græn-
landi er risavaxið ský af leiðum
stingandi kvikindum. Það getur
auðvitað ekki unnið á bátshúð, cn
það virðist svo sem það mundi geta
það, og ekki er það á stærð við
froska, en manni finst það vera á
stærð við þá. Þessi frásögn um
mýið er jafn sönn eins og frásögn
Pytheusar um hafgirðingarnar, og
einhver hlýtur að hafa komist í
tæri við það.
----o---
Menn geta rengt það, að Kor-
mákur hafi komið til Grænlands
og að Brendan hafi sjeð eldfjöll á
íslandi. Þeir geta skelt skolleyrum
við hinum gömlu þjóðsögnum um
ferðir vestur um hafi til „Kvenna-
lands“. En enginn getur rengt frá-
sögnina í bók Dicuils, sem hann
ritaði árið 1825. Þrjátíu árum áður
segist hann hafa talað við nokkra
munka, sem dvalist höfðu sumar-
langt á Thule. Þar var svo bjart
um miðjar nætur á sumrin, sögðu
þeir, að menn sáu til að tína lýsn-
ar úr skyrtu sinni. En sú sannírska
lýsing á bjartri nótt! Það er alveg
á borð við samlíkingu þeirra um
að eitthvað sje „biksvart eins og
röndin undir nöglunum“.
Beda prestur segir að sex daga
sigling sje til Thule. Landnáma-
bók segir að kristnir menn hafi
verið fyrir á íslandi þegar Norð-
menn settust þar að á 9. öld og
að þeir hafi skilið eftir „bækur
írskar og bjöllur og bagla og enn
fleiri hluti“. í annari bók, Merlins
Island, hefi jeg birt mynd af rit-
stíl (style) úr bronze, sem fanst á
íslandi og jeg ætla að sje einn af
þessum öðrum hlutum.
Á ýmsum atriðum, sem koma
fram í Landnámu, er ljóst, að
skoskir munkar vissu miklu meira