Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1950, Blaðsíða 12
480
LESBOK MORGUNBLAÐSrNS
r
Krossinn í llcimaklelti er nr. 4. |7~' H v
Hinir krossarnir hal'a vcrið höggn- 1*^7 ) ”pU
ir í berg á Skotlandi, Suðureyum og I I
iiir
ii ■ utifi d oivtnidiiui, ouuui v> iiiii ug i
íslandi, og svipar þeim mjög saman. U
V
•fc.
samhliða guðsdýrkuninni. Munk-
ar þurítu mat eins og aðrir, enda
þótt getið sje um einsetumennj sem
liíðu á grösum. Jeg hygg að óhætt
sje að fullyrða að í Kirkjubæ hafi
menn búið allan ársins hring. Og
þetta er ekki eini Kirkjubærinn.
Annar er í Færeyum og stendur í
grasi gróinni hlíð skamt frá sjó. Þar
er landslag mjög svipað og á Kjal-
arnesi,-þar sem Örlygur settist að
að ráði Patreks biskups.
Á fjölda eya undan ströndum
Skotlauds voru munkabygðir. Sum-
ar vorur reistar á háum klettum, en
aðrar á lágum og grösugum eyum,
þar scm var gott beitiland. Það er
því ekki að sjá aö eitt landslag hati
verið valið öðrum fremur. Þess
vegna hefði munkarnir getað sest
að á hvaða ey sem var við ísland.
Og það er einn eyaklasi þar, sem
dregur beinlínis nafn af því að
þar hafa verið menn frá Bretlands-
eyum. Það eru Vestmanneyar.
Menn frá Bretlandseyum voru
nefndir Vestmenn. Landnáma
geymir sögu um uppruna nafnsins,
en miklar líkur eru til að hún hafi
verið fundin upp til að skýra nafn-
ið. Þar segir frá því að Ingólfur
hafi fundið Hjörleif dauðan og
þrælarnir hafi verið horfnir. Seg-
ir þá að Ingólfur hafi gengið upp
á höfðann og sjeð eyar í vestri,
þangað hafi hann farið og fundið
þar þrælana og drepið þá alla.
Þetta getur verið satt, en það
líkist meira þjóðsögu. Eyarnar eru
60 mílum fyrir vestan Hjörleifs-
höfða, og þær sjást alls ekki frá
höfðanum.
, ----o----
Vestmanneyar eru frægar fyrir
það hve mikið er þar af lunda.
Hann verpir þar þúsundum þús-
unda saman. Margir eru veiddir í
háfa og hafðir til manneldis, en
hamirnir þurkaðir og hafðir til
eldneytls. Einhver besti veiðistað-
urinn er Heimaklettur. Hann er
hár og þar er einstigi upp að fara
og hættulegt með köílum. Sagt er
að sumir þrælarnir hafi hlaupið
þar fram af. Nú eru settir stigar
þar sem erfiðast er að komast upp.
Þegar jeg var að fara upp einn
þeirra, á allra hættulegasta staðn-
um, þá tók jeg eftir höldum og
sporum þar í berginu. Og rjett þar
hjá var markaður kross, um tvö
fet á lengd og náðu armar hans út
á brúnir. Kross þessi er fljótvirkn-
islega gerður, enda hefir maðurinn
sem hjó hann átt erfitt aðstöðu
framan í bjarginu, mörg hundruð
fet yfir sjó. Krossinn gæti verið
frá miðöldum, slíkt er ekki hægt
að ákveða. En samt sem áður lík-
ist hann mjög hinum elstu kross-
um, sem fundist hafa í Skotlandi
og Irlandi. Allir þeir krossar eru
taldir vera frá tímabalinu frá því
er St. Kolumba leið og þangað tii
víkingar komu þar. Og mjer finst
iang seimilegast að íslenski kross-
inn sje frá sama tímabili. Hann
er höggvinn í klettinn til þess að
fæla illa anda frá þeim, sem þurfa
að klífa þar upp. Annað, sem bend-
ir til þess að þessi kross sje höggv-
inn af keltneskum munk eða Papa,
er að uppi á háeynni eru rústir af
litlu hringlaga mannvirki, sem er
að vísu svo að segja komið í kaí i
grasi Því svipar ótrúlega mikið til
byrgis, sem enn stendur efst á
eynni Skellig Michacl fram undan
strönd Kerry-hjeraðs í Skotlandi
Það eru líka höld i berginu og þar
heíir einhver farið út á ystu kletta-
snös og höggvið þar samskonar
kross og hjer er. Þetta er að vísu
engin sönnun, en einhver ætti að
grafa upp þetta mannvirki. Senni-
lega er lítið þar að finna, en þó
mætti vera að þar fyndist sú sönn-
un er vantar.
Á íslandi er ýmislegt annað dul-
arfult, sem þyrfti að rannsaka. 1
hjeraðinu beint upp af Vestmann-
eyum finnast margir hellar gerðir
af mannahöndum, og ævagamlir.
Þeir hafa fundist smám saman. í
„Merlin’s Island“ birti jeg yfirlits-
teikningar af tveimur þeirra, sem
eru í túninu á Ægissíðu. Þeir líkj-
ast svo mjög býkúpuhúsi og lítilli
kapellu, sem höggvið hefir verið i
sandsteininn, að maður freistast til
að halda að þeir hafi verió gerðir
af munkum, sem sjerstaklega hent-
ugar vistarverur í köldu lofslagi.
----------------o----
Margir íslensku landnámsmann-
anna, sem komu frá Suðureyum,
voru kristnir. Aðrir höfðu tekið sjer
k'ristnar konur. Allir virðast þeir
haía haít með sjer f jölda kristinna
þræiæ
Seiaast er jeg heimsotti ísland,