Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1950, Síða 10

526
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hún svo vel sótt, að sjá má að tals-
verður áhugi hefir þá verið fyrir
henni. Af 84 tómthúsmönnum kusu
62, en af 59 borgurum kusu 52, og
fellu þá þrír kaupmenn, sem kosn-
ir höfðu verið árið áður.
Upp frá þessu fer að draga úr
kosningaáhuganum. Á hverju ári
ei kosið og er kjörsókn hjá borg-
urunum þetta 20—30*^, og enn
verri hjá tómthúsmönnum þegar
þeir kjósa. Kastaði þó tólfunum
1872, því að þá kusu aðeins 5 af
110 á kjörskrá.
ALÞINGI afgreiddi nýa tilskipan
um bæjarmálefni Reykjavíkur
1871 og var hún staðfest 20. apríl
1872. Þar var svo ákveðið að tala
bæjarfulltrúa skyldi ákveðin með
særstakri samþykkt, mætti þeir
ekki vera færri en 7, og eigi fleiri
en 13. Nú voru kjósendur ekki leng
ur aðgreindir í borgara og tómt-
húsmenn, en bæjarstjórnin skyldi
kosin í tvennu lagí. Meiri hluti
hennar skyldi kosinn af öllum
þeim, er hefði kosningarrjett til
Alþingis og greiddu 4 rdl. í útsvar,
er minni hlutinn af þeim, sem
hefðu greitt tvo þriðju hluta af
öllum bæjargjöldum árið áður.
Kosningar fóru fram þá um
sumarið í ágúst, en ekki hafði þetta
i.ýa fyrirkomulag aukið áhuga
manna fyrir því að neyta kosning-
arrjettar síns. Við kosningu meiri
hlutans (5 manna) voru 212 á
kiörskrá, en 61 greiddu atkvæði.
Við kosningu minni hlutans (4)
voru 140 á kjörskrá og af þeim
neyttu 38 kosningarrjettar síns.
Þætti það ljeleg kjörsókn nú á
dögum.
Kjörtímabilið var 6 ár. Svo var
það 17. desember 1878 að Theodór
Jonassen bæjarfógeti auglýsti í
..Þjóðólfi“ að 2. janúar 1879 yrði
kjörfundur til að kjósa 5 menn í
meiri hluta bæjarstjórnar til 6 ára
í stað þeirra Halldórs Kr. Friðriks-
sonar yfirkennara, Jóns Steffen-
sens verslunarstjóra hjá Fischer,
Guðmundar Þórðarsonar, Jóhann-
esar Ólsens og Ólafs söðlasmiðs
Ólafssonar.
Embættismenn og kaupmenn
bæjarins komu sjer fljótt saman
um hverjir skyldu vera í kjöri. Það
voru þeir Halldór Kr. Friðriksson,
Jón Steffensen, Niljohnius Zim-
sen verslunarstjóri, Láritz Svein-
björnsson assessor og Bjarni
Bjamason borgari.
En þá reis Jón Jónsson landrit-
ari andvígur gegn þeim og hann
var ekki lambið að leika við. Hann
hafði komið hingað fyrir tíu ár-
um og „kom sem byljakast um
haf“. Enginn maður hafði komið
öðru eins róti á bæjarlífið og hann
hafði gert þessi tíu ár. Verður nú
að segja nokkuð frá honum og
hvernig á því stóð, að hann tók
að brjótast í þessum kosningum.
HANN FÆDDIST hjer í Reykja-
vík 23. apríl 1841 og var bæklað-
ur frá fæðingu. Faðir hans var Jón
Jónsson frá Ármóti, bróðir þeirra
Magnúsar í Bráðræði og Þorsteins
kanselliráðs á Kiðjabergi. Jón var
kvæntur danskri konu. Hann var
búsettur hjer í bæ um 12 ára skeið
og ljet þá öll bæjarmál mikið til
sín taka. Honum er lýst svo að
hann hafi „ekki þótt samvinnuþýð-
m og öfgamaður, en gagnmerk-
ur“. Árið 1846 fluttist hann til Dan
merkur og gerðist bæjarfógeti í
Álaborg. Eftir það var hann venju-
lega kallaður Álaborgar-Johnsen.
Þarna ólst Jón yngri upp. Hann
varð stúdent 1861 og lauk laga-
prófi með besta vitnisburði 1867.
Þá um sumarið brá Jón sjer til
íslands og kom hingað til Reykja-
víkur um haustið norðan frá Húsa-
vík og ætlaði til Danmerkur. En
þá stóðu Glasgow-málin hjer sem
hæst og varð það úr að hann tók
að sjer málflutning fyrir þá Glas-
gowmenn gegn Sveinbirni Jacob-
sen og Jónasi H. Jónassen „fyrir
óhreinan viðskilnað“ hjá verslun-
inni. Dvaldist hann því í Reykja-
vík þann vetur við þau málaferli,
en vann jafnframt í skrifstofu
stiftamtmanns.
Á háskólaárum sínum hafði Jón
lært íslensku af löndum, sem stund
uðu nám við háskólann. Það var
heimtað af þeim Dönum, er hugs-
uðu til embættis hjer um þær
mundir, að þeir gengi undir ís-
lenskupróf. Og nú um vorið gekk
Jón undir slíkt próf og lauk því
ireð heiðri, enda var honum ís-
lenskan jafn töm og danska. Hall-
dór Kr. Friðriksson prófaði, en Jón
Pjetursson yfirdómari og Gísli
Magnússon kennari voru prófdóm-
endur. Síðan var Jón um hríð sett-
ur sýslumaður í Árnessýslu.
Árið 1872 var gerð sú breyting
á æðstu umboðsstjórn landsins, að
í stað stiftamtmanns kom lands-
höfðingi og sett var á fót sjerstakt
skrifstofustjóraembætti við lands-
höfðingjaembættið. Það embætti
hlaut Jón. Var hann þá fyrst nefnd
ur landshöfðingjaritari, landritari
eða ritari og skrifaði sig upp frá því
Jón Jónsson, en var þektastur und-
ir nafninu Jón ritari.
Næsta ár, 1873, stofnaði hann hjer
blaðið „Víkverja“. Ekki var hann
þó ritstjóri þess talinn, heldur Páll
Melsted. En það var á allra vitorði
að Jón stóð þar að baki og rjeði
öllu. Var blað þetta vel ritað og
kom víða við og var á því nýtísku
blaðasnið. Ekki varð það þó lang-
líft. Þegar Björn Jónsson kom frá
háskólanum 1874, samdist svo með
honum og Jóni ritara, að Björn
fekk blaðið til eignar og stofnaði
upp úr því „ísafold“.
NÚ fekk Jón ritari líka í öðru að
snúast. Vegna fjárkláðans, sem
geisaði um landið, lagði amtmaður
til að sjerstakur kláðalögreglustjón