Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1950, Blaðsíða 13
L LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r 529
gerðist. Daginn eftir er Jón kampa-
kátur í brjefi sínu: ,;Tómthúsmenn
og bændur hafa unnið algeran sig-
ur. Intelligentsin veður um öll
veitingahús ragnandi, blótandi og
hótandi. í gær drukku höfðingjarn-
ir af fjöri, í dag er það af ergelsi."
Á öðrUm stað segir hann að „ekki
muni aðrir af hinum hálaunuðu
embættismönnum hafa tekið veru-
legan þátt í kosningahríðinni en
assessorarnir, bæjarfógetinn og ef
til vill amtmaðurinn.“
í BRJEFUM sínum álasar Jón
„intelligentsinum“ hvað eftir ann-
að um drykkjuskap og óreglu. Það
var út af nýafstöðnum væringum
er hann hafði átt í út af áfengissölu
hjer í bænum.
Hinn 1. júní 1878 hafði Láritz E.
Sveinbjörnsson bæjarfógeti verið
skipaður dómari í yfirrjetti, og setti
landshöfðingi þá Jón ritara til þess
að gegna bæjarfógetaembættinu.
Hann helt þeirri stöðu ekki nema
fram á haustið, en hafði látið hend-
ur standa fram úr ermum á þeim
tíma. Segir Klemens Jónsson svo
um það, en hann var þá í skóla:
„Jón ritari var nú settur bæjar-
fógeti. Hann var ákafamaður og
kunni lítt að hafa taum á sjálfum
sjer. Hann vildi halda uppi góðri
reglu í bænum á götum úti og eins
halda siðferðinu innan rjettra tak-
marka. Hann sektaði því drjúgum
fyrir ýmis lögreglubrot, sem áður
hafði verið tekið fremur mildum
hondum á, svo sem fyrir harða reið
á götunum, skarkala og þess háttar.
Honn bannaði fyrstur löreglustjóra
staupasölu í búðum, sem vafalaust
hafði verið ólögleg. Hann bannaði
alla hneikslanlega sambúð karla og
kvenna, stíaði þeim í sundur og
setti jafnvel í fangelsi, ef ekki vildu
hlýða. Varð af öllu þessu mikill
kurr í bænum, svo að Jón varð
stórilla þokkaður af ýmsum; var
ekki laust við að margir yrðu fegn-
ir er hann fór frá um haustið."
Það er gremja út af þeirri andúð,
sem hann mætti, þegar hann vildi
koma hjer á umbótum lögum sam-
kvæmt, er kemur fram í brjefunum
þar sem hann sneiðir að „intelli-
gentsinum“ fyrir það að hann
standi fyrir óreglu í bænum, sbr.
það er hann segir að höfðingjar
bæjarins hafi fengið amtsleyfi til
að sitja að toddý og bjórdrykkju
heilar nætur í sjerstöku veitinga-
húsi.--------
Út af framkomu Jóns í sambandi
við kosningarnar kom fram kæru-
skjal frá ýmsum minni hluta mönn
um (embættismönnum, kaupmönn-
um o. fl.), en landshöfðingi vildi
ekki taka það til greina.
SKAMT var þess að bíða er Jón
var kominn í bæjarstjórn, að hann
lenti þar í erjum. Kvað svo ramt
að þessu, að hann var gerður rækur
úr bæjarstjórn með atkvæða-
greiðslu á fundi. Þeir, sem greiddu
atkvæði með burtrekstri hans
voru: Bergur Thorberg amtm.,
Egill Egilsson, Magnús Stephensen
yfirdómari, Einar Þórðarson prent-
ari og Guðmundur Þórðarson á
Hól. En á móti voru Árni Thor-
steinsson landfógeti og Pjetur
Gíslason. Sjest á þessu að ekki hef-
ur verið um flokkakosningu að
ræða í bæjarstjórn næst á undan,
er tveir af þeim mönnum, sem Jón
kom að, gerast nú til þess að reka
henn úr bæjarstjórninni.
Ritari kærði þetta mál fyrir lands
-höfðingja. Er ekki að sjá að lands-
höfðingja hafi þótt Jón hafa unnið
til slíkrar meðferðar, því að hann
úrskurðaði að meiri hluti bæjar-
stjórnar hefði þarna gert sig sekan
um helbera lögleysu.
Þess má geta hjer, að árið 1882
fóru bæjarstjómarkosningar fram
og kom Jón þá aftur með lista. En
sá listi fjekk lítinn byr, enda voru
sumir af möimunum ótryggir.
ÞEGAR stjórnin lagði fjárhags-
áætlun sína fyrir Alþingi 1879, var
þar gert ráð fyrir því að Jóni rit-
ara væri greiddar 2000 kr. í viður-
kenningarskyni fyrir þann fádæma
dugnað er hann hefði sýnt í því,
að útrýma fjárkláðanum. Skipun-
arbrjef hans sem lögreglustjóra í
þeim málum hafði þá verið felt úr
gildi veturinn áður, enda hafði þá
tekist að vinna bug á kláðanutn í
bili.
Þegar þessi fjárveiting kom til
umræðu í þinginu, mælti Halldór
Kr. Friðriksson á móti henni. Var
þá upphæðin færð niður í 1000
krónur. Og enn mælti Halldór á
móti. Kvaðst hann ekki vita bétur
en ritari hefði fengið kostnað sinn
við kláðamálið borgaðan Þá greip
Benedikt Sveinsson fram í og kvað
þettg vera heiðurslaun. „Hann á
engin heiðurslaun“, sagði Halldór.
Má vera að enn hafi setið í honum
þykkja út af væringum þeirra Jóns
í kláðamálinu og bæjarstjórnar-
kosningunum.
Alþingi samþykkti að veita Jóni
þessar 1000 krónur sem heiðurs
verðlaun.
RJETT þykir mjer að minnast hjér
Rokkuru nánar á Jón ritara, svo að
menn haldi ekki, eftir lestur þess-
arar greinar, að hann hafi húgsað
mest um það að hefna sín á and-
stæðingum sínum. Það ætti hánn
ekki skilið.
Björn Jónsson ritstjóri ísafoldar
hefur lýst honum svo:
„Það sem einna mest einkendi
hann var framúrskarandi kapp og
áhugi á hverju því máli, er hann
tók sjer fyrir hendur að fylgja
fram. Lagði hann einatt svo mikið
á sig í því efni og var svo óhlífinn
við sjálfan sig, að 'slíks eru fá
dæmi. En óvæginn þótti hann einn-
ig við aðra, þegar því var. að- skifta,
en það bar eigi ósjaldan við,- því