Lesbók Morgunblaðsins - 26.11.1950, Blaðsíða 8

556
LESBÓK MORGUNBLAÐSÍNS
r
Árelíus Níelsson:
„FRÚIN í HÚSINU“
— ALDARMINNING -
KVENFJELAG EYRARBAKKA gekst fyrir hátíðlegri minningarathöfn í Eyr-
arbakkakirkju hinn 2. þ. mán. í tilefru af því, að þá voru liðin 100 ár frá íæð-
ingu frú Eugenia Nielsen, „frúarinnar í Húsinu“, eins og hún var venjulega
nefnd. Við það tækifæri flutti sóknarpresturinn sjera Árelíus Níelsson ræðu
þá, er hjer birtist. Páll ísólfsson ljek tvö lög á kirkjuorgelið og síðan var
sungið kvæði það eftir Maríus Ólafsson, sem birt var í næstsíðustu Lesbók.
Að kirkjuathöfninni lokinni var gengið austur í kirkjugarð og þar lagði for-
maður kvenfjelagsins, ungfrú Elínborg Kristjánsdóttir, blómsveig á leiði frú
Nieisen og mælti nokkur vel valin orð. Síðan var þjóðsöngurinn sunginn og
lauk með þvi þessari athöfn, er öll hafði verið hin virðulegasta.
EYRARBAKKI á sjerstaka sögu.
Einu sinni átti hann þann draum
að verða höfuðborg íslands. Var
það kannske nokkur furða? Síðan
hin fyrsta kristna kona landsins
bjargaðist hjer við ósa Ölfusár,
með dásamlegum hætti, hafði ver-
ið hjer verslun handa stærstu og
þjettbýlustu sveitunum. Flest, sem
mest-var- dáð-f-dýrgripum og hst-
um hafði bylgja úthafsins borið á
brjóstum sinum hjer inn fyrir sker-
in. Og hingað hafði líka vellyst-
in lagt leið sína ásamt valdræningj
um og föðurlandssvikurum í líki
Þórarins Nefjólfssonar. Hið erlenda
vald hefur átt hjer fyrstu sporin
í sandinum bleika. En nú eru þau
spor á brautu máð af straumum
frelsis og dáða, sem líka áttu hjer
sín fyrstu spor. Allt frá frumherj-
um kristninnar til þeirra, sem
lögðu homsteininn að elsta starf-
andi alþýðuskóla landsins, sem
bráðum telur hundrað ár.
Ýmsir segja: Eyrarbakki var höf-
uðstaður og hreiður dönsku versl-
unarinnar á íslandi. Það er satt. En
verði sú saga einhverntíma skrif-
uð dí skdningi á kostuin og göllum
á sembúð D&na og íslendinga, þé
ætti það ekki að gleymast, að þrátt
fyrir allt bárust blys menningar-
innar og heimsframfaranna oftar
en flesta grunar, með siglingunni
langþráðu á vorin. Alla leið fram
til minnar bemsku á öðrum ára-
tug þessarar aldar var það trú við
Breiðafjörð, að þrösturinn, máríu-
erlan og lóan sætu í skipsmöstrum
„siglingarinnar“ fyrir sunnan á leið
inni yfir hafið. Þessi barnslega
trú er tákn þess, að oft bárust með
skipum þessum yndislegustu vor-
boðar frelsisins fleyga og ódauð-
legra söngva gróandans. Hitt var
annað mál, að oft er kalt þessum
blessuðum litlu vorboðum. Og
mörg lóan fær gröf í snjónum í
hreiðurstað. Og æðandi stormar
frostsins fella þröstinn og erluna
að moldu, í stað þess að vorblær-
ínn lyfti undir vængina, svo að
þau geti hafið söng sinn. Eins voru
það oft frost hatursins og stormar
misskilningsins, sem slógu til jarð-
ar þær hugsjónir og vonir, sem
hingað bárust frá Danmörku.
Sambúðin var slæm og’ samstarfið
ekkert. Og enn í dag gleymjst jafn-
vel hinum vitrustu og djúpsæustu,
að íslands bestu börn á
■V
Lugenia Nielsen.
frelsisbaráttunnar, sóttu menntun
sína og víðsýni til Danmerkur.
Og þótt valdhafarnir dönsku hafi
ekki skilið hlutverk sitt, þá ætt-
um við ekki að gleyma þeim son-
um og dætrum íslands sjálfs, sem
skildu sinn ábata á skiptunum
þeim. Þeim sem lifðu og störfuðu
ósjálfrátt, með kjörorðið: „íslandi
allt“ í huga, hjarta og höndum. Það
hefur með rjettu verið á loft hald-
ið aðild fjölda karlmanna á þessu
sviði, störfum þeirra og fram-
kvæmdum. Hitt hefur að mestu
verið þögninni fahð og því, sem
hylst að baki dagsins, hvað konur
hafa gert.
En sannleikurínn er sá, að það
sem áunnist hefur til frelsis og'
endurfæðingar hinnar íslensku
þjóðar, mun ekki síður að þakka
konum þeim, sem skildu sitt hlut-
verk með varma ástarinnar. Kon-
um, sem heldu vöku sinni sem
sannir íslendingar jafnvel í faðm-
lögum við Dani. Og þótt undarlegt
sje að segja það og játa, var að-
stæðan hvergi betri en í nánustu
tengslunum. Laxness hefur af sinni
bekktu srúlld bent á hlutverk eiim-
ar kohu ag elskhuga hennar gagn-