Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1950, Blaðsíða 6

613
LESBÓK MORGUNBLAÐSTNS
Jóhannes Nordal:
Frægasta dagblað Englands
THE
TIMES
„TIMES cr vrolduf;asta afl í heim-
inum að Mississippi ef til vill und-
anskildu“, sagði Abraham Lin-
coln um hið fræga enska dagblað.
Þá var Times á hátindi valds síns,
svo að mælt var, að engin stjórn
gæti setið að völdum í Englandi gegn
vilja þess. England er ekki lengur
mesta stórveldi veraldar og ný öfl
hafa risið upp og skákað ofurvaldi
Times yfir almenningsálitinu. Enn
er það samt áhrifamesta dagblað
í Bretlandi og \ríðfrægt um allan
heim fyrir, hvæ traust það er og
óhlutdrægt í öllum frjettaflutningi.
Times á ekki stöðu sína því að
þakka að vera aðgengilegt eða ljett
til lestrar. Forsíða þess er þakin
smáauglýsingum og meiri áhersla
er lögð á lesmál en áhrifamiklar
fyrirsagnir. Á aðalfrjettaopnunni,
sem er í miðju blaðinu, eru stærstu
fyrirsagnirnar tveggja dálka breið-
ar, en annars staðar ná þær að-
eins yfir einn dálk.
Times er aðeins skrifað fyrir þá,
sem vdlja fylgjast vel með, og út-
breiðsla þess er ekki mikil saman-
borið við önnur dagblöð. Er það
aðeins prentað í rúmlega 250.000
eintökum, þar sem útbreiddasta
dagblað í Bretlandi, Daily Mirror,
er gefið út í 4Vfe miljón eintaka.
I
Upphaf og saga.
Saga Times er löng orðin og það
er um þetta blað eins og aðrar
enskar stofnanir, að staða þess í
dag verður ekki skýrð til neins
gagns án þess að vitna til þróunar
þess og upphafs.
Kaupmaður einn, John Walter
að nafni, stofnaði Times árið 1785.
Tilgangur hans með útgáfu blaðs-
ins var sá einn, að auglýsa nýja
prentaðferð, sem hann hefði feng-
ið einkarjett á. Hin nýja prentað-
ferð reyndist ekki gróðafyrirtæld,
en Times lifði og var það ekki síst
að þakka dugnaði Wplters við að
útvega auglýsingar. Prentfrelsi
hafði værið í gildi í Englandi síðan
á sautjándu öld, en meiðyrðalögin
og ljelegur fjárhagur gerði blöðin
mjög ósjálfstæð, og nutu þau flest
verndar einhverra mikilsráðandi
manna. Times var ekki nein und-
antekning í þessu efni og þáði
Walter styrk frá fjármálaráðu-
neytinu og hagaði stefnu sinni eft-
ir því. Engu að síður var hann
dæmdur fyrir meiðvrði um Georg
ríkisarfa og hlaut sekt og rúmlega
árs fangelsisvist.
Uppgangur Times hófst í Napo-
leonsstyrjöldunum. Allur frjetta-
flutningur var í þá daga Ijelegur
og vernsaði mjög vegna hafnbanns
Napóleons. Notaði Times þá smygl-
ara til að koma frjettum til Eng-
lands og fekk þannig oft mikil-
vægar frjettir löngu á undan stjórn
inni. Sonur Walters, sem nú hafði
tekið við blaðinu, og ritstjórar
hans vorvt staðráðnir í að gera
Times algjörlega óháð öllum styrkj
um. Tókst það vegna þess, hve
frjettaþjónusta blaðsins hafði auk-
ið útbreiðslu þess og hve miklar
tekjur það hafði af auglýsingum.
Varð nú blaðið miklu sjálfstæðara
í skoðunum og ótrautt að flytja
frjettir og fvlgja fram máli sínu,
hver sem afstaða valdhafanna var.
Jókst mjog hróður blaðsins við
þetta, og barðist það á áratugunum
eftir Napóleons-styrjaldirnar ein-
dregið fyrir umbótum og auknu
lýðræði gegn hinum rammíhalds-
sömu stjórnum, sem þá sátu að
völdum.
Almenningsálitið.
Fordæmi Times átti meginþátt í
því að gera ensku blöðin óháð og
heiðarleg í málflutningi. Með betri
blöðum skapaðist nýtt vald í þjóð-
fjelaginu: almenningsálitið. Öll lýð
ræðisríki í fornöld og á miðöldun-
um voru lítil borgarríki, þar sem
mikill hluti borgaranna kom-
ið saman á einu þingi og rætt mál-
efni ríkisins. í hinum stóru þjóð-
ríkjum nútímans verða slíkar um-
ræður að fara fram í riti, ef þær
eiga að ná til allra íbúa landsins,
og hafa dagblöðin orðið einn höfuð-
vettvangur þeirra. Með þessu var
blöðunum fengið mikið vald í
hendur, því að í þau eiga menn að
sækja upplýsingar um skoðanir
annarra og flestar þær staðreynd-
ir, sem þeir byggja sínar eigin
skoðanir á. Áhrif blaðanna á stjórn
mál hafa líklega aldrei verið meiri
en um miðja nítjándu öld. Var allt
vald þá enn í höndum fárra stjetta
og flokkshollusta ekki eins mikil
og nú. Eftir aldamótin varð mikil
breyting á þessu. Risu þá upp ný
blöð, sem lögðu meiri áherslu á að
skemmta mönnum en að hafa áhrif
á skoðanir þeirra. Times var eitt