Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1951, Blaðsíða 4
48 " ^ LESBÓK morgunblaðsins
væri og ef til vildi á því, að
Reykjavík reyndi að stjaka mönn-
um frá sjer og fá þá til að setjast
að í Hreppnum, og geta þannig haft
hagnaðinn af vinnu þeirra, en
varpað framfærsluþunganum yfir
á hrtppinn.
Áður en stiftamtmaður lagði
frumyarpið að nýu fyrir embættis-
mannanrfndina (1841), leitaði
hann álits bæarfulltrúa og fátækra-
stjórnar ba/ar og hrepps. Og nú
brá svo undarlega við, að þeir
æsktu allir eftir skilnaði. Hafði
fátækrastjórnin athugað útgjöld
bæar og hrepps til þurfamanna
seinustu 12 árin, og á þeim tíma
hÖfðu Reykvíkingar greitt 5181
rdl., en hreppurinn 2220 rdl. Eftir
því gæti skifting farið fram eftir
hlutfallinu 26:11 og væri sú tala
líká rjétt, ef tekið væri tillit um
mánnfjolda x hrepp og bæ.
Með þessu var hnúturinn leyst-
ur að kalla, áður en málið kæmi
til embættismannanefndarinnar.
Ræddi hún því aðallega um
hvernig skilnaðinn skyldi fram-
kvæma að öðru leyti. Taldi hún víst
að í fyrstu myndi rísa upp ýmis
vafamál, en á hitt bæri fremur að
líta, að eftir skilnaðinn yrði stjórn
fátækramálanna einfaldari og ó-
brötnari og „stjórnendur fátækra-
málefnanna fengi meira ráðrúm
og næði og meiri festu í störf sín
eri ella.“
EITT AF vandamálum skilnaðar-
ins var það, hvar ætti að lenda
þeir þurfamenn, sem dvalist höfðu
sitt á hvað í hreppnum og bæn-
um. „Nefndin áleit að leysa mætti
þetta þannig, að bæinn og hrepp-
inn væri í tilliti til annara hreppa
að álíta hin fyrstu árin eftir skift-
in sem eitt, en að því leyti vafi væri
á hvort hreppur eða bær ætti að
annast einhvern þurfaling, þá
skyldi þessi vera þar sveitlægur
er hárin hefði dvalist hinn mesta
hluta af 5 árum, ellegar þó heldur
sjerhver þurfamaður verða sveit-
lægur þar sem hann væri, þó hann
eftir skilnaðinn þyrfti á styrk að
halda, þegar hann fyrir og eftir
skilnaðinn hefði dvalist til samans
í bænum og hreppnum um 5 ára
tíma“. Lagði nefndin svo til að
sjerstakri nefnd yrði falið að sjá
um skilnaðinn og skiftin og ætti
í henni að vera þáverandi fátækx-a-
stjórn og nokkrir dánuinenn, sem
amtmaður tilnefndi.
Það er sennilega Stefáni Gunn-
laugssyni mest að þakka að svo
hljóðalítið náðist samkomulag um
þetta mál. Hann var einn í þeirri
nefnd er embættismannanefndin
fól að athuga málið, og hann var
einnig bæarfógeti hjer og formað-
ur bæarstjórnar. Hann hafði frá
öndverðu talið að báðir aðilar
hefði hag af skilnaðinum og gat
beitt áhrifum sínum í embættis-
mannanefndinni og bæði gagnvart
bæarfulltrúum og fátækrastjórn.
Hitt hefir hann ekki látið sig neinu
skifta hvað kaupmannaklíkan í
bænum vildi.
MÁLIÐ var nú aftur sent Kansellí.
Það ráðgaðist við Rentukammer
um það, og var Rentukammer því
fylgjandi að skilnaður færi fram.
En málið var þó saltað um sinn,
vegna þess að nú stóð til að end-
urreisa Alþingi og mun Kansellí
hafa þótt rjett að málið kæmi til
þess kasts.
Alþingi kom svo saman sumarið
1845. Stjórnin lagði þá fyrir það
frumvarp til reglugerðar um stjórn
bæarmálefna í Reykjavík, og segir
svo í 1. gr. þess:
Kaupstaðurinn Reykjavík skal
framvegis eins og áður eiga þing
sjer með takmörkum þeim, sem
þinghánni eru sett í konungs úr-
skurði 24. febr. 1835. Skal þó sam-
bandi því, sem er á milli fátækra-
stjómar kaupstaðarins og Sel-
tjarnarnesshrepps slitið. Skal skiln-
aður þeirra hefjast um byrjun hins
fyrsta reikningsárs eftir að þessi
tilskipun vor er flutt til Reykja-
víkur. Upp frá þessum tíma skal
fátækramálefnum í Seltjarnarnes-
hreppi stýrt á sama hatt, sem í
öðrum hreppum, en í .Reykjavík
skal stjórn á fátækramálefnum
löguð samkvæmt reglum þeim,
sem settar eru í reglugerð um fá-
tækrastjórnir hvorutveggja, þó
skulu í nefnd þeirri, er stjórn hefir
á hendi, einungis sitja dómkirkju-
prestur, bæarstjóri og 2 fátækra-
stjórar. — Fje því, er fátækra-
hrepparnir eiga saman, svo og á-
lögum, skal skift eftir hlutfalli
26 : 11. — Þessi skifti skulu gerð
af nefnd þeirri, er hefir haft sam-
eiginlega fátækrastjórn í báðum
hreppum, ásamt 5 dánumönnum,
2 úr Reykjavík og 3 úr Seltjarnar-
neshreppi og skal amtmaður kjósa
þá.---------
Þingið kaus þegar í upphafi
nefnd 5 kunnugra manna til þess
að athuga málið og voru í henni
Þorgr. Thomsen skólaráðsmaður,
Árni Helgason stiftprófastur, Helgi
G. Thordersen prófastur, J. John-
sen assesor og Jón Sigurðsson
stúdent. Var og farið fram á það
að Jón Guðmundsson veitti nefnd-
inni aðstoð sem sá maður er best
vit hefði á þessu.
Helstu breytingar sem nefndin
gerði voru þær, að fátækrafulltrúar
í Reykjavík, yrði þrír, og að amt-
maður tilnefndi ekki menn í skila-
nefndina heldur yrði þeir kosnir
af bæarstjórn og hreppsbúum, „þar
eð vjer getum ekki treyst amt-
manni eins vel og hverjum þess-
ara fyrir sig til að kjósa þá, sem
best sje kjörnir til þessa starfa“.
Konungsfulltrúi lagðist fast á
móti því, að Seltirningar fengi
sjálfir að kjósa fulltrúa sína, en
því var ekki skeytt og frv. sam-
þykt með þessum breytingum.