Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1951, Blaðsíða 6

50
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Skástrvkuðu blettirnir sýna hvernig Seltjarnarneshreppur leit út eftir stækk-
un Re.vkjavíkur 1923.
hitt voru annexíur. Árið 1794, þeg-
ar byrjað var á dómkirkjusmíð í
Reykjavík, var birt konungleg til-
skipun um að leggja niður Laugar-
nesskirkju, vegna þess að hún væri
komin að hruni, og bæta sókninni
við Víkursókn. Þrem^ir árum
seinna kemur svo annar Konungleg-
ur úrskurður um það að Neskirkja
skuli lögð niður og sókninni bætt
við Víkursókn. Segir Jón biskup
Helgason að Seltirningar hafi tek-
ið þessu dauflega, en ekki fengið
við ráðið, Neskirkja hafði þá ver-
ið endurbygð fyrir skömmu og
var hið stæðilegasta hús. En í of-
viðrinu mikla hinn 9. janúar 1799
(þegar sjávarflóð sópaði burt Bás-
endakauptúni) fauk Neskirkja.
Upp írá því var Dómkirkjan eina
guðshúsið á Seltjarnarnesi og þang-
að áttu allir hreppsbúar kirkjusókn
upp frá því, svo að í kirkjumálum
hefir samband hrepps og kaup-
staðar haldist síðan.
NÆST ER svo að segja frá út-
þenslu Reykjavíkur.
1894 voru sett lög um það, að
jarðirnar Laugarnes og Kleppur
skyldu lagðar undir lögsagnarum-
dæmi Reykjavíkur frá fardögum.
Höfðu Seltirningar þó barist með
hnúum og hnefum gegn því.
1923 voru sett lög um það, að
jarðirnar Breiðholt, Bústaðir og
Eiði skyldu lagðar undir lögsagn-
arumdæmi og bæarfjelag Reykja-
vikur, og jafnframt heimilaðist
Seltjarnarneshreppi vatn og raf-
magn frá Reykjavík, gegn því að
greiða kostnað við að koma því
þangað. „Frá sama tíma var og raf-
mangsstöðin við Elliðaár ásamt
íbúðarhúsi og lóð, svo og Elliða-
árnar með árhólmanum, árfarveg-
unum og landi á austurbökkum
ánna er þarf til byggingar þeirra
mannvirkja, er þurfa þykir fram-
vegis til hagnýtingar vatnsorkunn-
ar að fullu og vegna laxveiðinnar
og starfrækslu hennar, úr landi
jarðanna Ártúns og Árbæar í Mos-
fellssveit, lögð undir lögsagnarum-
dæmi Reykjavíkur“.
Eftir þessa breytingu var Sel-
tjarnarnesshreppur orðinn einhver
einkennilegasti hreppur á landinu,
vegna þess hvað hann var í mörg-
um molum. Fyrst var nú Framnes-
ið sjálft, svo var Skildinganes um-
lukt Reykjavíkurlandi, svo voru
bæirnir Digranes, Kópavogur og
Fífuhvammur á einni skákinni, á
fjórðu skákinni voru bæirnir
Vatnsendi, Elliðavatn, Hólmur og
Lækjarbotnar, og svo voru eyarn-
ar hjer úti fyrir.
1929 voru svo jarðirnar Ártún
og Árbær að fullu innlimaðar lög-
sagnarumdæmi Reykjavíkur.
1931 voru enn sett lög um stækk-
un lögsagnarumdæmis Reykjavík-
ur. Þá voru undir hana lagðar
jarðirnar Þormóðsstaðir og Skild-
inganes „ásamt öllum lóðum og
löndum, sem seldar hafa verið frá
þeim, svo og verslunarstaðurinn
Skildinganes við Skerjafjörð“.
Var svo ákveðið að fyrir árslok
1932 skyldu fara fram endanleg
fjárskifti milli Reykjavíkur og
Seltjarnarnesshrepps, þar á meðal
væntanleg skaðabótagreiðsla til
hreppsins og Kjósarsýslu vegna
laga þessara, og Reykjavík var gert
að skyldu að kaupa vatnsveitu
Skildinganesskauptúns.
1942 voru sett lög um að Reykja-
vík mætti taka eignarnámi spildu
af landi jarðarinnar Vatnsenda í
Seltjarnarnesshreppi til þess að
auka við fyrirhugað friðland Reyk-
víkinga á Heiðmörk.
1943 fer svo fram mesta stækk-
un lögsagnarumdæmis Reykjavík-
ur. Þá eru undir hana lagðar jarð-
irnar Elliðavatn og Hólmur í Sel-
tjarnarnesshreppi, „ásamt lóðum
og löndum, er úr þeim hafa verið
seldar, svo og spilda sú úr landi
Vatnsenda, er Reykjavík kann að
taka eignarnámi“. Ennfremur
jarðirnar Grafarholt (að svo miklu
leyti sem eignarnámsheimild nær
til), Gufunes, Keldur, Eiði, Knúts-
kot, Korpúlfsstaðir, Lambhagi, ný-
býlið Engi, Reynisvatn og jarðar-
hlutinn Hólmsheiði í Mosfellssveit,