Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1952, Blaðsíða 6

66
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Franz Xavier (les Kavér), postuli
Indlands og Japans, lét nægja að
kenna trúnemum trúarjátninguna,
boðorðin, faðir vor og Maríubæn.
Það er ekki fyrr en með siða-
skiptunum lútersku að farið er að
snúa Biblíunni á mál almennings
og gefa hana út til almennrar notk-
unar. Þýðingar voru um eða yfir
tuttugu áður en siðskifti hófust. En
úr því kemur verulegur skriður
á útbreiðslu Biblíunnar. Hún er
þegar á siðaskiftaöld (16. öld) gef-
in út á fjörutíu málum, þar á með-
al íslenzku.
Af hinum nýju biblíuþýðingum
siðskiftaaldarinnar, verð ég að
láta mér nægja að geta tveggja
hinna merkustu.
Siðaskiftin eru hið mikla aftur-
hvarf kristninnar til Biblíunnar.
Lúter hafði forustu í því framar
öllum öðrum. Hann sneri Biblíunfri
á þýzku úr frummálur)utn, og för
í því sem öðru sínar eigin leiðir.
Margar þýzkar biblíuþýðingar
voru til áður, en engin á svo ein-
földu og hreinu máli að almenn-
ingi gætist að. í þýðingu Lúters er
ómengað og kjarngott alþýðumál
og með henni lagður grundvöllur
að þýzku ritmáli um ókomna tíma.
Nýjatestamentis þýðing hans kom
út árið 1522 og kostaði hestsverð.
(Útgáfa bóka var kostnaðarsöm
mjög í þá daga). En á hálfu þriðja
ári voru prentaðar af því í Witt-
enberg fjórtán útgáfur, og á öðr-
um stöðum í ríkinu sextíu og sex
útgáfur. Biblían í heild kom út
árið 1534. Útgefendur áttu sífellt
í erfiðleikum með að fullnægja
eftirspurn. Þar fór saman, líkt og
endranær, endurnýjun trúarlífsins
og útbreiðsla Biblíunnar.
Þýðing Lúters var með þeim á-
gætum að hún hefur verið tekin
til fyrirmyndar og lögð til grund-
vallar allflestum þýðingum, er nú
ráku hver aðra og fylgdu í kjölfar
siðbótarinnar. Þýðendur, bæði frá
Danmörku, Svíþjóð, Finnlandi, ís-
landi og mörgum öðrum löndum,
höfðu sjálfir stundað nám í Witten-
berg og orðið þar fyrir varanleg-
um áhriíum. Nýatestamentisþýð-
ing Odds Gottskálkssonar, er
fyrsta bókin, sem prentuð var á
íslenzku.
Þá er og enska biblíuþýðingin
þjóðlegt bókmenntaafrek ekki síð-
ur en þýðing Lúters. Tyndale sneri
fyrst Nýjatestamentinu á ensku.
Þá varð hann að flýja til Þýzka-
lands sökum ofsókna katólskra
manna. Þar var Nýjatestamenti
hans prentað og því síðan smyglað
til Englands. Mál hans var svo
hreint og fagurt að bókmennta-
fræðingum kemur saman um að
það taki öllu fram, setþ; Bafði jtií
þess^tíma. veríð rirtað á enáka
•'rT ‘ i • I , .
tungij/. r . ... *•
Allt aðrár ástæður lágu vitan-
lega til þess að útkoma Nýjatesta-
mentis hans olli svo miklu umróti
í ensku kirkjulífi, að þess eru ekki
dæmi um aðra bók. Verulegan
hluta upplagsins keyptu kirkjunn-
ar menn og brenndu. Þegar loks
náðist til þýðandans sjálfs var
hann einnig brenndur á báli.
Það gerðist árið 1536, ári eftir
að heildarútgáfa Biblíunnar kom,
einnig í þýðingu Tyndales.
Hin löggilta enduskoðaða þýðing
ensku Biblíunnar frá 1611, hefur
verið lögð til grundvallar fjöl-
mörgum biblíuþýðingum í kristni-
boðslöndum víða um heim. Stafar
það af því annarsvegar hve full-
komin enska þýðingin þykir, hins-
vegar af því að brezkt biblíufélag
hefur stuðlað að því, öllum öðrum
aðilum fremur, að Biblíunni var
snúið á mörg hundruð mál litaðra
þjóða.
4.
Árið 1804 var stofnað í London
Hið brezka og erlenda biblíufélag.
Var því í upphafi sett það tak-
mark að vlnna að útbreiðslu Guðs
orðs meðal allra þjóða heims.
Það sendi með tímanum full-
trúa til margra landa og átti á þann
hátt frumkvæði að stofnun mörg
hundruð bibhufélaga. Öflugust
þeirra félaga eru nú skozka, hol-
lenzka og ameríska biblíufélagið.
En hið síðast talda er nú næst
stærsta biblíufélag í heimi.
Danska biblíufélagið var stofn-
að 22. maí 1814. Átti frumkvæði
að því Ebenezer Henderson, ferða-
fulltrúi Brezka og erlenda biblíu-
félagsins.
Henderson kom ári síðar hing-
að til lands og hafði meðferðis
stórt upplag af Biblíum og Nýja-
test^mentúm. Þessar bækur höfðu
áður •venið prentaðar hér á landi
nokkrum sinnum og voru gengnar
til þurrðar. Henderson vann sjálf-
ur að útbreiðslu bókanna hér og
fékk því til vegar komið að stofn-
að var í Reykjavík, 10. júlí 1815,
Hið íslenzka biblíufélag.
Með stofnun biblíufélaga er
starfið að útbreiðslu Biblíunnar
lagt í hendur hins kristna safn-
aðar, — en ekki prestastéttarinnar
einnar. Heittrúarhreyfingin hafði
undirbúið jarðveginn. Með endur-
nýjun trúarlífsins taka kristnir
menn að koma auga á ýms að-
kallandi verkefni, sem lengi höfðu
beðið og vanrækt verið og þeir
höfðu rétt og skyldu til að vinna
að.
5.
Um aldamótin 1800 eru kristni-
boðsfélög stofnuð hvert á fætur
öðru, er senda kristniboða til fjar-
lægra heimsálfa, til fjölmennustu
þjóða veraldarinnar. Stórukust þá
verkefni biblíufélaganna.
Englendingurinn William Carey
vinnur í 41 ár að kristniboði á
Indlandi. Hann og samverkamenn
hans höfðu þá lokið við að snúa
Biblíunni allri á sex indversk mál,
Nýjatestamentinu á 23 mál að