Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1952, Blaðsíða 2

^ 310 C LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
; liggur“. — Og 6. febr. 1874 scgir
^ hann í bréíi til sama: „Matthías
í Jochumsson hefir keypt Þjóðólf
i'rá maí n. k. Eg vildi bara að Matt-
t hías væri dálítið fastari í rásinni“.
jí Um þetta leyti vildi Jón Sig-
i urðsson helzt að íslendingar styrkti
^ Þjóðvinafélagið svo að það gæti
keypt sér prentsmiðju og farið að
; gefa út blað. Taldi hann að til þess
f þyrfti 5000 rdl. framlag frá al-
menningi. En það fé lá ekki laust
{ iyrir. Þess vegna hefir Jóni þótt
f vænt um að Björn Jgnsson hafði í
r hug ,a,ð stofna nýtt blað á íslandi.
Jón spgir að minnsta kosti í bréfi
tjl Steingríms Thorsteinsson 6. júlí
1874: „Bjþrn Jónsson fer nú heim,
pg það gleður mig, af því að ég
ímynda jnér að hann verði góður
liðsrpaður til að styrkja kröftuga
„Adresse" til konungs frá Þing-
vallafundi“. Enn fremur segir hann
í bréfi til meistara Eiríks 24. júlí
I 18.74: „Björn Jónsson fór heim með
■ „Diönu“ síðast. Nú held ég að hann
f liugsi um að stjórna „Þjóðblaði“.
sem sumir liafa vcrið að stofna íil.
Hann er dulur, en mér skilst ao
hann muni politisera með krafti í
sumar, hvað sem ágengt veröur“.
Og í bréfi til Björns Jónssonar seg-
ir liann 26. scpt.: „Ekki bcr á öðru
en að stjórnin feti sinn sama fcril
eins og áður og varla verður breyt-
ing á því, ncma komi skorpa frá
okkur. Ég vcit ckki hvort Matthías
vill eða getur sýnt nokkra rögg í
Þjóðólfi um þetta efni. En ef þið
I byrjið nýa blaðið ykkar, þá cr lík-
f legt að þar komi íram einhver hug-
vekja um slíkt“.
I , ----------
Landshöfðingja haföi verið lítt
f um það gefið að Jón ritari væri
f að vasast í blaðamcnsku, og það
f mun hafa verið mcðíram þess
f vegna að það varð að samkomulagi
r að Björn Jónsson fékk Víkverja óg
stofnaði nýtt blað á grundvelli
k hajas. Og svo hóf blaðið ísafold
göngu s:ha hinn 19. september
1874 og var auðvitað prentað í
Landsprentsmiðjunni, sem þá var
eina prentsmiðjan hér. Stjórn
prentsmiðjunnar var mjög íhalds-
söm og þröngsýn og mun Björn
Jónsson fljótt hafa komizt að raun
um, að blaðið átti sér enga fram-
tíð þar. Það varð að vera frjálst
og öllum óháð til þess að gcta gegnt
köllun sinni. Þess vegna sá hann
fljótt að blaðið varð að eignast
eigin prentsmiðju. En þá mátti ekki
stofna prentsmiðjur hér nema með
konungsleyfi. Ilann sótti um slíkt
leyfi og fékk það 3. júlí 1876. Það
er því ekki rétt sem sumir hafa
haldið fram, að Björn hafi ekki
viljað prenta blað sitt í prentsmiðj-
unni þcgar Einar Þórðarson eign-
aðist hana, því að Einar keypti ekki
prentsmiðjuna fyr cn um áramótin
1876—77.
Þegar prcntsmiðjulcyfi var nú
fertgíð -vantaði mann til þcss að
sjá um kaup á prentsmiðjunni cg
stjórna hcnni. Fckk Björn Jónsson
þá augastað á Sigmundi Guð-
mtrndssyni, sdn var cnn lærlingur
í Landsprcntsmiðjunni, cn í þann
veginn að lúka prcntnámi. Sig-
mundur var þn ckki ncma 22 ára
að aldri, cn þótti þá þegar bcra
af öðrum í iðn sinni.
Sigmundur var nú scndur til
Kaupmannahafnar og skyldi lúka
prcntnámi þar cg kaupa svo nýa
prcntsmiðju. Björn skrifaði cand.
ptól. Sigurði L. J'ðnassyni mcð hon-
um og bað Irmn að styðja Sigmund
mcð rúðum ug dáð við prcnt-
smiöjukaupin. Lætur hann þcss
getið i bréíinu að þeir sc fjórir um
prentsmiðjukaupin og í fclagi við
sig sé þcir Árni Thorstcinsson land-
fógcti, Jón rcktor Þorkelsson og
Jón Jóncson landritari, cn biður
Sigurð uð scgja engum frá þessu.
Mun alb cigi hafa vitnast annað
en að Björn stæöi einn að prent-
spiðjujiaupunum, enda ha^tt
fljótt hafa keypt hluti sameignar-
manna sinna.
Sigmundur kom svo hingað með
nýu prentsmiðjuna hinn 7. júní
1877 og var henni komið fyrir í
eihni stofu í Doktorshúsinu, þar
sem Björn átti þá heima hjá
tengdaföður sínum séra Sveini
Níelssyni. Seinasta blaðið af ísa-
fold, sem prentað var í Lands-
prentsmiðjunni, er dagsett 26. maí
1877, en fyrsta blaðið, sem kemur
frá hinni nýu prentsmiðju er dag-
sett 16. júní 1877.
Réttast hcfði vcrið að telja stofn-
dag prentsmiðjunnar 3. júlí 1876,
þegar konungleyfi var gefið út um
stofnun hennar, en það varð fljótt
að venju að telja stofndag hennar
16. júní, þegar hún afkastaði sínu
fyrsta verki, og heíir svo haldizt
síöan. Þcss vegna er tahð að hún
sé 75*ára á rnorgun.
Prentsmiðjan fékk þegar nafnið
Isafoldarprentsmiðja og undir því
gcngur hún cnn í dag.
Ilin nýa prcntvél, sem Sigmund-
ur kom mcð l'rá Damnörku, mundi
ckki þykja merkilcg nú á dögum
fyrir annað cn hve frámunalega
íábrotin og léleg hún var. Það
var álíka munur á henni og hinum
nýustu prcntvélum scm hér cru nú,
cins og á ori'inu og slátluvélinni.
1 þessari prcssu var allt „liand-
þrykt“. Þegar síðurnar voru til-
búnar, voru þær sctlar í pressuna.
Kom j)á maður mcð þungan valt-
ara, scm hafði vcrið alaður prent-
svcrtu og velti honum yi'ir letur-
flötinn. Þessi maður var kallaður
„bullax-i“ og var vcrk lians eri'ilt,
fyrst að velta valtaranum yfir
svcrtuborðið, lil þess að bera á
hann, og síðan að velta honum
yfir lcturflötinn. Þurfti og til þess
mikla aðgæzlu að svertan bærist
sem jaínast á, svo aö hið prentaoa
yrði ekki allt saman skellótt. Þeg-
þessu var loliið sjalfur