Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1952, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
311
„hraé'pressan“, sem til íslands
íluttist, kom til ísafoldarprent-
smiðju sumarið 1879 og var blaðið
fyrst prentað í henni 9. júlí. Hafði
Björn Jónsson sent Sigmund til
London að kaupa þeséá „hrað-
pressu“. Var henni fybst komið
fyrir í húsi Þorsteins Jöríssonar í
Lækjargötu. Þetta Var flatpressa
með svertuvölturum, er bárú á sig
sjálfir. Það var „lagt í“ hana, scm
kallað var — pappírsörkunum v«r
rent einni og einni undir valtara,
sem vafði þcim um sig og snerist
jafnframt, svo að örkín þrýstist nið-
ur á JéturflÖtinn. Síðan skilaði
valtarinn henni af scr prentaðri.
En krafturinn til þess að knýa
þessa vél, var handafl. Öðrum
megin á henni var gríðarátórt' kast-
hjól og um. 18 þumlunga langt
handfang á því. Tveir ménn stóðu
svo sinn hvorum mégin við háiid-
fangið og heldu höndum um það og
sneru í líf og blóð. Var þctta afar
erfitt verk. Stóðu þeir löngum
við það berir niður að rriitti og þó
rann svitinn í stríðum straumum
af þéim. En með þessu móti var
hægt að prenta 600 eintök á
klukkustund, og vár það ekki lítil
framför. Og auk þess var nú hægt
að prenta bctur cn áður, því að
tempra mátti svertuna og þrýst-
inginn á prentvaltaranum.
Árið cílir að þcssi nýa prentvél
kom, bygði Sigmundur Guðmunds-
son steinhús í Bankastræti (þar
sem sonarsonur hans rckur nú
llerbertsprent) og þangað var
hraðpressan flutt um haustið og
var þar til vors 1886. Þá liafði
Sigurður Kristjánsson bóksali
keypt húsið og leigði Landsbank-
anum neðri hæðina, eri hánn var
stofuaður þá um sumarið. Nú var
prentsmiðjan húsnæðislaus í bili.
Var hún þá flutt til bráðabirgða í
barnaskólahúsið í Pósthússtræti,
þar sem nú er lögreglustööin.
. , & *£
„þrykkjarian" íneð pappírsörk og
lagði hana ofan á letrið. Yfir Ictur-
borðinu var pallur með skrúf-
þvingu og var hann nú skrúfaður
niður á lcturflötinn og hcrt að
hæfilega, svo að letrið kæmi frarn
á pappírinn. Síðan varð að lclta á
aftur, taka hina prcntuðu örk, bera
svertu á letrið, láta nýa örk í og
svo koll af kolli. Þetta var mjög
seinlegt verk og kallaðist það góð-
ur „þrýkkjári“, scm gat prentað
250 eintök á klukkustund. Hér var
prcntunin méira komin undir
leikni og handlagni ..þrykkjarans“
lieldur en undir pressunni sjalfri,
og því var þao venja, meðan þe^s-
ar pressur voru notaðar, að
,,þrykkjarinn“ setli nafn sitt á allt,
scm liann prcntaði. Hþlzt sá siour
cnn riokkuð cftir að hinar svo-
nefndu hraðpressur komu.
Ekki gat Björn Jónsson sælt sig
við þcssi vinnubrögð til lcngdar og
iór harin brátt að hugsa um að fá
sér betri vélakost. Þá var jicgar
fyrir löftgu farið að nota svonefnd-
ar „hraðpressur" crlendis, þótt þær
eigi ckki það nafn skilið nú, cf
rriiöað cr við aíköst þcirra, enda
hefir „hraðpressunafnið“ færst
jafnóðum yfii á liverja'nýa pressu,
sem tók liinum eldri frarn, og hafa
alíaf veriö ao koma hirigaö nýar'
og nýar „hraðpressur“. En fyrsta
Olafur Björnsson, ritstjóri