Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1952, Blaðsíða 6

i 314
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hraðpressa í ísafoldarprentsmiðju. Hún afkastar 20 sinnum meira en fvrsta
... . pressan.
• «*- --«»<"•■«•»• -
hvin gekk úr sér, og eftir því sem
kröfur tímjms heimtuðu. En saga
hennar var óslitin allt frá því er
. Jón biskup Arason flutti hana fyrst
,til landsins.
Tíu árum síðar (1896) varð ann-
að merkisár í sögu prentsmiðjunn-
ar. Þá par.taði Björn Jón§son frá
Englandi mjög fullkomna hrað-
pressu á þeirra tíma mælikvarða
og 1. ha. steinolíuhreyfil til þess
• að snúa henni. Um sama leyti seldi
hann Skaíta Jósepssyni hraðpress-
una úr Landsprentsmiðjunni og
var hún flutt austur til Seyðisfjarð-
ar. Hinar nýh vélar komu upp úr
næstu áramótum og .voru settar í
skúr, sem Björn hafði látið reisa
austan við hús sitt. Þar er nú af-
greiðsla Morgunblaðsins.
Um leið og þessar nýu vélar tóku
til starfa, var lokið því tímabili er
mannshöncUn varð að snúa pre^s-
unni. Hin nýa véltækni hafði hald-
ið .rnnraið sína á þessu sviði og þar
með var brotið blað í sögu prentlist-
arinnar her á landi. Nú kom olían
sem orkugjafi og leysti manninn af
hólmi og jafn^ramt jukust afköstin
stórkostlega, því að hreyfillinn gat
snúið pressunni miklu hraðar en
nokkur mannshönd fær gert. Þó
man ég eftir því á fyrstu árum
Morgur.blaðsins, að það kom fyrir
að hreyfillinn bilaði og þá varð að
fá menn til að snúa pressunni. Það
þóttu léleg vinnubrögð þá.
ísafold gerðist fljótt stærsta
prentsmiðja hér á landi. Björn
Jónsson prentaði bækur bæði fyrir
sig og aðra, og þá kom að því að
nauðsynlegt var að hafa bókbands-
vinnustofu í sambar.di við prent-
smiðjuna. Og af bókaútgáfu leiddi
það að sjálfsagt var að stofna bóka-
verslun. Hvort tveggja stofnaði
Björn, og bæði þau fyrirtæki eru
starfandi enn í dag í sambandi við
prentsmiðjuna.
, Þótt Björn Jónsson hcfði altaf
yerkstjóra í setjarasal og vélasal,
þá.sá hann sjálfur um allan rekst-
ur prentsmiðjunnar fram á árið
1909, er hann varð ráðherra. Þá
tók Ólafur sonur hans við ritstjórn
ísafoldar og stjórn prentsmiðjunn-
ar. En því miður auðnaðist honum
ekki að ggra garðinn enn frægari
en hann áður var. Fimm árum eft-
ir að ihann tók við, hófst heims-
styrjöldjn fyrri og mega menn
muna hvernig alt athafnalíf keyrð-
ist þá í dróma. Og afleiðingar
styrjaldarinnar bitnuðu ekki síður
á ísafoldarprentsmiðju en öðrum
fyrirtækjum. Þegar svo styrjöld-
inni lauk, þóttist hver góður, sem
hafði slampast af í gegn um þá
eldraun. Og nú vonuðu menn að
rofaði til aftur. En Ólafi Björns-
syni entist ekki aldur til þess að
sjá fyrir endann á gfleiðingum
styrjaldarinnar. Hann lézt árið eft-
ir (10. júní 1919). Varð hann harm-
dauði öllum þeim, er nokkur kynni
höfðu haft af honum, og fráfall
hans var sem reiðarslag yfir starfs-
fólk hans, er alt elskaði hann og
virti. Og enn er það svo, eftir rúm
30 ár, að gamalt starfsfólk ísa-
foldar klöknar í hvert skifti sem
hans er minst.
Árið 1913 hafði Ólafur Björns-
son stofnað Morgunblaðið ásamt
Vilhjálmi Finsen. En skömmu fyrir
andlát Ólafs var það selt hluta-
félagi og blaðið ísafold um leið.
Þegar Ólafur var fallinn frá, var
það að ráðum bróður hans, Sveins
Björnssonar, síðar forseta íslands,
að stofnað var hlutafélag um ísa-
foldarprentsmiðju, og hefir hún
verið rekin af því síðan.
Um þessar mundir varð enn
bylting í prentlistinni hér á landi,
því að þá komu setjaravélarnar til
sögunnar. Þá jukust afköstin enn
stórkostlegar heldur en þegar vél-
knúðar pressur komu í stað hand-
pressanna. Og vegna hinna miklu
afkasta setjaravélanna varð að fá
fleiri og hraðvirkari pressur. Húsa-
kynni gamla prentsmiðjuhússins í