Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1952, Page 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
315
Austurstræti 8 voru aukin, en það
nægði ekki. Á hálfri öld höfðu
framfarirnar orðið svo stórstígar að
þær voru vaxnar húsakynnunum
yfir höfuð.
Og svo var ráðist í það árið 1941
—42 að reisa hið mikla stórhýsi í
Þingholtsstræti 5 og síðan hefir
prentsmiðjan verið þar. En gamla
húsið í Austurstræti er enn í dag-
legu tali aldrei kallað annað en
„ísafold“. Það fékk þetta nafn um
leið og Björn Jónsson fluttist í það
fyrir 66 árum, og það verður eig-
innafn þess meðan það stendur.
Eins og fyr segir er ísafoldar-
prentsmiðja arftaki tveggja elstu
prentsmiðja landsins, Hólaprent-
smiðju og Hrappseyarprentsmiðju.
Hólaprentsmiðja mun hafa verið
sett á laggirnar árið 1526, svo að
með nokkurum rétti má segja að
prentsmiðjan gæti haldið hátíðlegt
426 ára afmæli sitt um þessar
mundir.
Prentlistin hér á landi hafði að
miklu leyti staðið í stað frá því að
Jón biskup Arason keypti fyrstu
prentsmiðjuna og þangað til Björn
Jónsson stofnaði ísafoldarprent-
smiðju. Pressan var með sama
hætti að öðru leyti en því, að nú
var hún úr járni, en hafði upp-
haflega verið úr tré. Helzta breyt-
ingin var sú, að nú var komið lat-
neskt letur í stað gotneska leturs-
ins. Björn Jónsson varð fyrstur
manna til þess að endurbæta prent-
verk hér á landi með því að fá
hraðpressu. Og hann varð einnig
fyrstur til þess að fá sér olíuhreyf-
il til þess að snúa pressu. Þetta
voru á þeim árum svo stórkostlegar
framfarir, að menn eiga bágt með
að skilja það nú, á þessari miklu
vélaöld, þegar jafnvel einföldustu
heimilisstörf eru unnin með vél-
um.
Prentsmiðja fyrir 75 árum og
prentsmiðja nú eiga fátt sameigin-
17. JÚNÍ

Ha
í dag kallar ættjörðin á oss!
Jú, — einnig mig og þig!
Því að við erurn hjartabörn hennar,
sem hún vill að elski sig.
í dag þráir hún að heyra
hljómkviðu’ um æskunnar völl:
„Þótt ættum vér hundrað liundruð líf,
vér helguðum þér þau öll!“
í dag kallar ættjörðin á oss,
því okkar hefir hún þörf
um landið allt -- víða vegu
að vinna hin þúsund störf,
sem enn biða hraðvirkra handa
og huga, sem gleðst við strit! —
I*á verður hver dagur oss dýrðar-ljóð
um drengskap, ínanndáð og vit!
legt nema nafnið, ef svipast er um
í húsakynnum þeirra. Nú eru hér
pressur, sem eru 20 sinnum hrað-
virkari heldur en fyrstu pressurnar
voru. Nú getur ein setjaravél af-
kastað verki 7 handsetjara. Letur
og frágangur hefir tekið framför-
um að sama skapi. Og mér er nær
að halda að hinn mikli framfara-
maður, Björn Jónsson, yrði undr-
andi á svipinn ef hann mætti líta
inn í ísafoldarprentsmiðju eins og
hún er nú, sjá hinar réttnefndu
hraðpressur og allar setjaravélarn-
ar hamast og snúast fyrir afli frá
ósýnilegri uppsprettu. En brátt
mundi birta yfir svip hans, því að
hann mundi skilja að þetta er eðli-
leg framþróun, bygð á þeim grund-
velli er hann lagði sjálfur, og kon-
an hans bað guð að blessa um öll
ókomin ár. Á. Ó.
★ ★ ★ ★
Hve sælt er að svitna og vinna
og sannþreyta viljans stál ij
og finna, hve ættjörðin á oss
í algleymi, — likam og sát! —
Þá íyrst vér lærum að lifa,
og líf vort fær tilgang og þor, I
er helgum vér allt vorri æUgrjþrð:
vort afl, hverja hugsun, lvvert spor!
tÖ.TtfiTR Uts.'l'i
Þá rætist fyrir okkar aug>it|b1i tío- :m,
hið aldna Guðs fyrirheit:ú/f óiv ncJ?.ui
Þjóð, sem lánsæl mun lifa jy ^
og lengi í ástvígðum reit.
ef foreldra heldur í heiðri
og hlustar á skyldunnar mSl!
I*á eignast loksins vor ættarjörð
sína arfbornu þjóðarsál! J
IIELGI VALTÝSSON 1
ÖÚO'ld tfiV fiO:
........ r
ilfifgml ío n.
Ofui'Sífil hagfrædi
í VOR luku 43 stúdentar kandidats-
prófi við Háskólann, og þegar litið er
yfir nöfn þeirra, er það athyglisvert að
33 heita góðum og gildum norrænum
nöfnum, 9 bera útlend nöfn (jén 4,
Eggert 2, Theodór, Tómas, Georg) og
einn ber samsett nafn (Sigurjón). Hin
nöfnin eru: Agnar, Ármann, Baldur,
Björn (2), Bjarni, Einar (3), Fjalar,
Garðar, Grímur, Guðmundur (2), Hall-
grímur, Haukur (2), ívar, Karl, Leifur,
Ólafur (3), Rögnvaldur, Sigvaldi, Sig-
urður, Skúli, Snorri, Sváfnir, Svein-
björn, Valtýr, Víkingur, Þorsteinn. Alls
eru þá þarna 26 ramíslenzk nöfn gegri
5 útlendum. Af þessu mætti ef til vill
draga þá ályktun, að hin gömlu og
góðu íslenzku nöfn sé að ryðja sér til
rúms að nýu, og væri betur að rétt
reyndist. Að vísu er Jóns-nafnið enn
býsna þaulsætjð hér í landi. En lík-
legt má telja að flestir foreldrar hafi
lagt niður þann óvana, að velia börn-
um sínum þau nöfn, sem þeim er raun
að bera, er aldur færist yfir þau.