Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1952, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
* 617
sjö eiginleikum, sem hann íekkst
við hjá baununum, var alltaf annar
ríkjandi og hinn víkjandi. Gulur
litur var ríkjandi yfir grænum,
mikill vöxtur ríkjandi yfir dverg-
vexti, slétt yfirborð baunanna yfir
hrukkum, og hvítt var víkjandi
fyrir öðrum litum. Af þessu leiddi
að grös með sams konar blómum
gátu verið af tveimur tegundum:
hrein tegund, sem aðeins gat af sér
sams konar blóm, og kynblandin
tegund, sem gat af sér tvenns kon-
ar blóm. En á þeim var engan
mun að sjá, hann kom fyrst í ljós
hjá þriðju kynslóðinni, og það tók
tíma að ala upp margar kynslóðir.
Seinna komust vísindamenn að
því, að þar sem um fleiri einkenni
er að ræða, þá er einn ekki alveg
ríkjandi, svo að þrjár tegundir
koma fram, ein hrein úr föðurætt,
önnur hrein úr móðurætt, hin
þriðja kynblandin. Þetta kemur
bezt í ljós hjá hinum bláu Anda-
lúsíu-kjúklingum. Hænsaeigendur
höfðu komizt að því fvrir löngu að
ekki var hægt að hreinrækta hæns
með þessum fagra lit. Úr eggjum
undan bláum hana og blárri hænu
komu að vísu mestmegnis bláir
kjúklingar, en einnig hvítir og
svartir. Skömmu eftir að Mendels-
lögmálið var uppgötvað að nýu,
tóku enskir líffræðingar sig til og
rannsökuðu hver væri hlutföllin
þarna á milli. Og þcgar þeir töldu
ungana, kom í ljós að V4 hluti
þeirra var hvítur, helmingurinn
blár og V4 hluti svartur. Með öðr-
um orðum, ef bláu og svörtu ung-
arnir voru taldir mislitir (gagn-
stætt hvíta litnum), þá urðu hlut-
föllin þau, að % voru mislitir, en
V4 hvítur. Það var nákvæmlega
sama hlutfallstalan og Mendel
hafði fundið með kynblöndun
baunanna. En svo kom í Ijós að
undan hvítum hænum og svörtum
hönum (eða öfugt) komu eingöngu
bláir kjúklingax. Með þessu
sannað, að blái liturinn var kyn-
blöndunarlitur af svörtu og hvítu,
og að þessi einkenni hjá fuglum
lutu sama lögmáli eins og cinkenni
baunanna hjá Mendel.
Hvert er þá þetta lögmál? Það er
augljóst að stofninn að þessum ein-
kennum hlýtur að vera fólginn í
kynfrumunum, sem allt lifandi er
komið af. Vér verðum að gera ráð
fyrir, að í kynfrumum svartra
hænsa hljóti að vera eitthvað* §em
veldur því, að fiðrið á afkomend-
um þeirra verður svart, og á sama
hátt sé eitthvað í kynfrumum
hvítra hænsa, sem veldur því, að
fiðrið á afkomendum þeirra verður
hvítt. Þetta „eitthvað'* sem veldur
því að afkomendur erfa einkenni
foreldra sinna, köllum vér erfða-
stófna. Til hægðarauka getum vér
aðgreint þá þannig, að nefna hina
svörtu B og hina hvítu b. Þegar
B-egg og b-sæði sameinast, þá
verður af því afkvæmi, sem vér
nefnum Bb og vitum að er blátt.
Og nú er spurningin, alveg eins og
á dögum Mendels: Hvernig fer um
B og b í kynblendingnum? Mun
koma fram í kynfrumum hans eitt-
hvert sambland af B og b, eða mun
B og b haldast óbreytt og aðskilin?
Mendel var alveg viss um það,
að engin samruni gæti átt sér stað,
og að erfðastofnarnir heldust ó-
breyttir í kynfrumum kynblend-
inganna. Hann gerði ráð fyrir að
afkvæmin mundu skiftast til helm-
inga og í öðrum flokknum yrði B
en í hmum b. Setjum nú svo, að
í eggjastokk blárrar hænu sé helm-
ingurinn (50) af B-flokki og hinn
helmingurinn (50) sé af b-flokki,
og í kynfrumum hanans sé helrn-
ingur (50) af B-flokki og hinn
helmingurinn (50) af b-flokki. —
Gerum svo ráð fyrir því að 50 B-
eggin frjóvgist að hálfu (25) af
B-sæði og að hálfu (25) af b-sæði,
og eins fari um b-eggin, eða eins
og syut er í þessari toílu:
eða
50 B
hæna
50 b
Vi B
hæna
V2 b
Hani
50 B ---50 b
25 BB 25 Bb
25 Bb 25 bb
H a n i
‘/2 B Vz b
V\ BB V\ Bb
V\ Bb V\ bb
Samkvæmt þessu ætti að koma
undan þeim 25 BB ungar (svartir),
50 Bb ungar (bláir) og 25 bb ungar
(hvítir), eða V4 svartir, Vz bláir og
V4 hvitir, sem er nákvæmlega sömu
hlutfallstölur og hjá ensku líffræð-
ingunum, sem rannsökuðu þetta
hænsakyn. Og þetta eru nákvæm-
lega sömu hlutfallstölur og hjá
Mendel þegar hann var að gera til-
raunir sínar með baunirnar. í hvert
skifti sem fyrstu kynblendingar
juku kyn sitt, þá voru afkvæmm
að fjórða hluta eins og afinn, helm-
ingur eins og kynblendingarnir og
fjórði hluti eins og amman.
Ef vér tökum nú til dagmis kjúk-
ling, sem hefur aðeins svarta erfða
stoína í kynfrumum' sínum, þá
nefnum vér hann BB, það er að
segja hreinræktaðan (homozygo-
us). Hiim, scm hefur bæði' svarta
og livita crfðastofna i kynfrumum
sinum, nefnum vér Bb, það er kyn-
blendingur af B (heterozygous).
Nú helt Mendel því fram, að kyn-
blendingur hefði tvo erfðastofna
aðeins í kynfrumum sinum og jafn
mikið af hvorum, það er B og b.
Hann sannaði þessa kenningu sína
með því að lata kynblending og
lureinræktaðan aðila með víkjandi
erfðastofn auka kyn sitt. Þetta get-
um ver nú á auðveldari hátt en
haim, með því að láta hvít og blá
hæus ai sama stoím auka kyn sitt.