Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1953, Blaðsíða 9
Bezta mynilin af Jandslagj á tunglinu.
visindamenn að þetta ,,skurða»
kerfi“ hljóti að koma fram a ljós-
myndum þegar gott skvggni er,
ef það er þá til. En svo er ýmislegt
aunað einkennilegt við Mars. Þar
eru t. d. tvö ísasvæði (pólar), sem
fara vaxandi eða minnkandi eftir
arstiðum, og liturinn á milli þeirra
breytist einnig eftir árstíðum og
virðist benda til þess að þar sé
einhver jarðargróður.
Á myndunum af Júpíter koma
fram hkt og belti samhliða Mið-
jarðarlínu hans, en á milli þeirra
koma fram ýmsir mismunandi
blettir og er nafnkunnastur sa. sem
hefndur hefir verið „Stóri rauði
bletturinn". Hann breytir lögun og
færist til. Hinir blettirnir sjást ekki
nema nokkra sólarhringa i senn og
liverfa svo. Eins er um beitin að
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þau breytast stöðugt, Þetta sýnir
að Jupiter er skýum þakinn og að
sjaldan sést í hann beran. Rann-
sóknir á ljósrófi hans sýna að í
gufuhvolfi hans er mikið af
,,methan“ og „ammoniak“, og þess
vegna er tæplega við því að bu-
ast að lif geti þróast þar.
Saturnus er næst stærsta jarð-
stjarnan og fegurst ahtum allra
þeirra þegar horit er a lxana 1
góðum sjónauka. Arið 1610 tók
ítalski stjörnuiræðingurinn Galileo
eitir þvi að Satúrnus var öðru vísi
en hinar stjörnurnar. Galileo liaiði
þa smiðað ser sjónauka og sýndist
honum Satúrnus ltaía tvö horn, silt
a hvoru skauti. Eitthvað 45 árum
seinna skoðaði hollnezki stjörnu-
iræðingurinn Christian Huygens
Satunius r betn sjonauka, og komst
21
þá að raun um að þessi horn voru
útjaðrar í hring, sem var umhverf-
is stjörnuna. En eftir því sem
stjörnusjónaukar urðu betri, kom.
ust menn að raun um að hringur-
inn var ekki einn, heldur voru
þarna þrír hringár, hver innan í
öðrum. Hringar þessir eru 171.000
mílur í þvermál, en ekki nema 10
mílur á bvkkt. Á mvndunum, sem
teknar hafa verið á Palomarfialli
af Satúrnusi, sér svo að segja beint
í jaðarinn á hringunum og sést því
ekki að þeir eru þrír. En yzt t’l
beggja handa sér í þeim svarta
bletti og eru það hringaskil. Hring-
ar þessir eru halfg^gnsmir, en þó
eru þeir úr föstu efni. Það sézt á
því að beir kasta skugga á stjörn-
una sjálfa, en hún kastar aftur
skugga á þá, eins og s’á má bar
sem hringurinn virðist, brotna
vinstra megin við stjörnuna.
ST/EFSTI GÍGURINN
A TIJNGLINU
Mvndin, sem hér fylgir, er tek-
in af stærsta jarðfallinu eða gígn-
um á tunglinu, og er hann nefnd-
ur Clavius. Á tunglinu er ekkert
gufuhvolf og þess vegna er hægt
að ná góðum mvndum af því. Þar
er allt ein evðimörk með himin-
gnæfandi fjöllum og eru sum
þeirra á hæð við fjallið Fnærest.
Vegna þess að altaf er logn á tungl-
inu og þar er engin úrkoma, sverf-
ast ekki jarðefnin og melna þsr
pi.ns og á jörðinni. og brevtist vfjr-
borð tunglsins því ekki nema þeg-
ar loftsteinar falla á það, en flestir
hinna miklu gíga, sem þar eru,
telja menn að sé eftir loftstoina.
Má sjá ýmsa þeírra hér á mvnd'irri
eins og tvílita skiö’du, en þar
skiftist á l.jós og skuggi. Lang-
stærstur gíganna er hinn svonefndi
Clavius, eins og fyrr er sagt, og
er hann 150 mílur í þvermál, en
gígbarmarnir um 12.000 fet á hæð.
Inru x honum og a brununum eru
»