Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1953, Blaðsíða 5

LÉSBÓK M0RGUNBLAÐSIN3
..43
'VI ' :í ti
•'f 'a-
EgiU HaUgtímssom
Jón Þorkelsson
\ '■ ■ . j'
og Thorkilliisjóðurinn
Þá munum við dvelja þar rúmlega
viku tíma, skriía skýrslu um dvöi-
ina hér í Bandaríkjunum og eftir
það á að senda hvern og einn til
„sins innis". —
•k
Ég geri ckki ráð fyrir þvi, að
nokkurn tíma áður hafi verið gerð
jafn stórfelld og dýr tilraun til þess
að kynna þjóðirnar hverja annari.
Aðal tilgangurinn er án efa að við
kynnumst Bandaríkjunum, landi
og fólki þar. Það fcr varla hjá
því, að við fáum góða hugmynd
um þetta óhemju land og eignumst
marga vini. Því hér eru menn við
allra hæfi, ef svo má að orði kom-
ast. En við kennararnir kynnumst
einnig innbyrðis. Við kynnumst
lifnaðarháttum, hugsunarhætti, trú
og siðum þessara manna, og þeir
segja okkur bæði í orðum og gerð-
um margt um land sitt og þjóð.
„Sameinuðu þjóðirnar“ köllum við
ílokkinn okkar í gamni. En það
fer varla hjá því, að við munum
allir vilja vinna framvegis að
þeirri hugsjón, scm felzt að baki
dægurþrasinu i sölum Sameinuðu
þjóðanna.
Því við höfum reynt það, að
mannkosti og mannlegan breyzk-
leika cr jafnt að finna undir suð-
rænni sól og á frcðmýrum ishafs-
ins, allsstaðar þar, sem menn fcrð-
ast. —
Syracuse í nóv. 1952
(jiuömundur Þorlákssoiu
. 'W -4í 'V 'ií •V’
EINU SINNI fundu emhverjir upp á
því að úða ávexti með eitri svo að þeir
heldi sér betur. Þegar mest var um
þessa ósvinnu talað, kom kona i buð
ug ætlaði að kaupa vinber.
— Ég ætla að fá vinber handa mann-
inum minum, sagði hun. llonum þykir
vínber sælgæti. En ætli þessi vinber
hafi verið úðuð með eitri?
— Nei, sagði afgreiðslumaður, eilrið
verðið ber að kaupa aeratakiega i Ij íja-
búðinui.
t Deyr fé,
deya frændr,
deyr sjalfr et sama’,
en orðstirr
deyr'aldrigi
hveims sér góðan getr.
(Hávamál).
Inngangsorð
íslenzka þjóðitt hefur á öllum
tímum, átt því láni að fagna, að ala
marga ágætismenn, setn lifs og
liðnir gnæfa hátt upp yfir flatn-
eskju meðalmennskunnar, menn,
cr liafa verið boðberar nýrra liug-
sjóna og framfara og bornum og
óbornum kynslóðum sem lýsandi
vitar.
Nútiðin verður jafttan að byggja
á fortíðinni. Núlifandi kynslóð hlýt-
ur, svo sem allar fyrri, að færa sér
í nyt reynsiu og þekkingu forfeðr-
anna, og menningarástand vort
verður metið eftir því, hvernig oss
ltefur tekizt þetta og hverju vér
liöfum bætt þar við. Þessi órjúf-
andi tengsl milli fortíðar, nútíðar
og framtiðar mynda hina eilifu
liringþróun menningarinnar.
Þ.]óðinni er ba;ði hollt og skylt
að líta til þeirra menningarfröm-
uða, sem visað hafa henni veginn,
og minnast þeirra með tillilýðilegri
virðingu og þakklæti. Það er lítill
menningarvottur að gleyma þeihi,
er búið hafa oss i liendur sígild
menningarverðmæti. Það er og á
jafnan að vera stolt hverrar þjóðar
að skipa sínum ágætismömium
verðugan sess.
Tiigáugurum ineð lnvam þessúm
er að mimiast lítillega þess manns,
setn hélt hátt á loft merki mennta
og menningar þessarar þjóðar með-
an lians naut við og látið hefur eftir
sig merkilegan og óbrotgjarnan
menningararf, sem oss er skylt að
varðvcita og fara með, svo sem
bezt sæmir. Þessi maður, scm
sýndi í mörgu að hann var um
margt langt á undan sinni samtíð,
er Jón Þorkelsson, skólameistari í
Skálholti.
Uppruni
Jóns Þorkelssonar
Jón Þorkelssón eða Johannes
Thorkillius, eins og hánn sjálfur
skrifaði sig, er fæddur í Innri-
Njarðvík í Gullbringusýslu árið
1(397 og ólst þar upp. Átti Ttann til
mætra manna að telja, vár nákom-
inn afkomandi síra Odds Oddssoiiar
prests á Stað í Grindavík, 1602^—
1610, og á Reýnivöllum i Kjós,
1610—1612, (d. 1619), „sem náfn*
togaðvu var fvrir gáfur og fjöl-
hæfni á marga fræði“. Meðal syst*
kjna Þorjtels í Njarðvik (d. 1707),
föður Jóns, voru þau síra Gfeli á
Útskálum, 1691—1710. og Guðbjörg
kona Gísla lögréttumanns i Njarð-
vík (d. 1707) Ólafssonar. Þeirra son
vrar Olafur biskup i Skálholti Gísla-
son, og voru þeir Jón rektor og
Ólafur biskup því systkmasynir.
Einnig má benda á að faðir Jóns
og afi voru báðir lögréttumenn.
Forfeður Jóns fra sira Öddi og af«
komeudur þeura eiu uiaigir þjc3»