Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1953, Blaðsíða 9
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
85
Varðstöð á landamærum Tyrklands off
Rússlands. Ut um hliðið sér iuu i
Rússland.
hjá okkur. TÖtralegir, skeggjaðir
fjárhirðar ráku á undau sér hópa
af uxum og svörtum geitum eftir
gotunum.
Þetta var mjög ólíkt hinu fágaða
lífi í Istanbul. Og hér var einnig
allt með oðrum svip heldur en í
Ankara þar sém eru nýtízku hús
og fagrar götur. Hér var allt með
fátæklegum brag, því að endur-
reisnin, sem hófst 1920, heíur enn
ekki háð til þesSa utkjálka.
En hér eru sögurikir staðir. —
Tvisvár sinnum á 75 árum tóku
Rússar Erzerum herskildi, fyrst i
strxðinu 1877 og síðan 1916, er
Nikulás stórfurstí lét heri sína
vaða irm í Tyrkland.
Árið 1919 sátu bandamenn á ráð-
stefnu í París og voru að hugsa um
að taka Armeníu undan Tyrklandi
og gera hana að sjálfstæðu ríki,
og þá átti Erzerum að vera þar
höfuðborgin, En þa hafði Mustafa
Kemal (Ataturk) verið gerður að
landstjóra í Erzerum. Þarna lengst
inni í landi stóð honum ekki nein
ógn af herskipum bandamanna, og
hann hófst handa um að endurreisa
Tyrkjaveldi. Hann stofnaði lýð-
veldið og kom þjóðinni á nýtt
menningarstig.
Enn í dag er Erzerum hernaðar-
miðstöð, eins og hún hefur verið
um aldir. Á margra mílna svæði
austan við borgina eru heræfinga-
vellir og hermannaskálar. Eg sá
tyrkneska hermenn vera að æfa sig
í því að skjóta til marks á loft-
belgi. Þeir vita, að ef Rússar gera
árás, þá munu þeir senda fallhlífa-
hersveitir. Þess vegna eru her-
mennirnir sérstaklega æfðir til þess
að taka á móti þeim.
Allir tyrkneskir æskumenn eru
herskyldir þegar þeir ná tvitugs
aldri. Fábreyttan mat fá þeir og
verða sjálfir að þjóna sér, en kaup-
ið er ekki nema sem svarar 21 cent
a mánuði- Þó sagði William H.
Arnold yfirmaður hernaðarhjálpar
Sameinuðu þjóðanna í Tyrklandi
að Tyrkir mundu vera beztu og
hugrokkustu hermenn í heimi. Þeir
rækja allar skyldur sínar með
stakri samvizkusemi og af ást á
landinu. Nú eru í Tyrklandi um
300 amerískir liðsforingjar, sem
æfa þá í nýtízku hernaði.
★
Það er langt frá Erzerum til
Kars og lándstjórinn nýi ók sjalíur
jeppabílnum, sem við förum í. —
B'yrstu 50 mílurnar var vegur góð-
ur, en svo versnaði hann skyndi-
lega, og var þá stundum greiðfær-
ara að aka utan vegar heldur en
eftir veginum sjallum. Hér lá leið-
in yfir hrjóstrugt land, fcar s&m
Þetta er viti, einn af mörgum á ianda-
mærum Tyrklands. Það er um 100
feta hár stólpi vafinn þurru grasi. f
ofurlitlu hólfi er steinolíuflaska. Ef
Rússar ráðast inn í landið eiga verðir
að helia olíu i grasið og kveikja í og
þá berst hersagan langar leiðir á
svipstundu.
varla sést nokkurt tré. Nokkur
beitarlond voru á hálsunum og
bændabýli í dolunum. Eru þau
með flötum torfþökum og steinum
raðað á þau, svo að byljir rífi þau
ekki af. En svo lá leiðm upp til
fjalla, og þá brá mér í brún, því
að þar í hlíðunum voru miklir
furuskógar. í þessum furuskógum
létu 30.000 Tyrkja líf sitt veturínn
1914—15. Sumir fellu í bardögum
við Rússa, en aðra kol til bana.
Þegar út úr skóginum kom sá
út yfir dalitla lægð, eða sléttu og
þar blasti við þorpið Sarikaniis.
Þá vcrum við komnir til Karshér-