Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1953, Side 4

160
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

þeim handritin, þar sem ísland
hefur nú komið fótum undir sig og
á sinn eigin háskóla, sem er eini
staðurinn þar sem fullnægjandi
rannsókn á handritunum getur
farið fram. Það er ekki annað en
undanbrögð, þegar nokkrir pró-
fessorar við háskólann í Kaup-
mannahöfn setja sig á móti af-
hendingu handritanna á þeim for-
sendum, að meðan þau sé þar, sé
Kaupmannahöfn rannsóknamiðstöð
fyrir fornnorræn fræði, því að með
sárfáum undantekningum hafa það
aðeins verið íslendingar sem hafa
kunnað að gefa þessi handrit út.
Þessi hefur verið reynslan bæði
hér og í Svíþjóð síðan á dögum
þeirra Árna Magnússonar og Jóns
Eggertssonar. Árnasafn hefur í
raun og veru um aldir verið ís-
lenzkur háskóli við hlið þess
danska, og þau eru fá handritin
sem þar hafa verið gefin út, að
ekki hafi íslendingar um þau fjall-
að- Að vísu má nefna Kr. Kaalund,
sem meðal annars fullgerði safn-
skrána, sem Jón Sigurðsson hafði
byrjað á.
Yfirleitt hafa Danir glápt í forn-
norrænni hrifningu á hinar gömlu
skinnbækur, Eddu og Sögu. En það
er minnsti hluti safnsins og að
mestu leyti hafa komið út vísinda-
legar útgáfur af þeim. En í safninu
eru einnig handrit er sýna andlega
íslenzka menningu allt fram að
1750. Þar eru hinar auðugu mið-
aldabókmenntir frá kaþólskum sið
(og þar í er Lilja), sem á engan
hátt standa að baki því sem kallað
er Edda og Saga um listrænt bók-
menntagildi. Þar eru Maríuvísur
og sálmar. Og þar er fyrst og
fremst hið mikla rímnasafn, en
rímurnar voru þær óþrotlegu lind-
ir, er við heldu andlegri íslenzkri
menningu, þar sem Eddu og sögur
þraut. Rannsókn á þessu mikla við-
fangsefni hefur fram að þessu ver-
ið stopul og handahófsleg. Hvergi
N
noma á íslandi getur slík rannsókn
farið fram, og til hennar þarf
marga menn. í Kaupmannahöfn er
nú aðeins einn maður (Jón Helga-
son) og hann hlýtur að kafna í
þessu mikla verkefni. En við há-
skóla íslands eru sjö sérfróðir pró-
fessorar og vaxandi fjöldi stúdenta,
sem fást við íslenzka og norræna
málfræði.
Hér verð ég að nema staðar. En
margt er enn ósagt og marga
.hleypidóma frá hinni „oldnordiske“
rómantík þarf enn að kveða niður.
Ég skora á hið norræna ráð að
leggja sér þetta mál á hjarta. Áður
en vér förum að stofnsetja norrænt
bandalag, verðum vér að skifta
hreint og heiðarlega sameignarbúi
þeirra landa, sem nú eru frjáls og
fullvalda. Og þá sérstaklega að
gera hreint fyrir vorum dyrum
gagnvart þeim, sem sameignarbú-
skapurinn kom þyngst niður á:
Noregi og íslandi.
Slésvíkurmálið
Annað norræna vandamálið
snertir Suðurslésvík. Frá voru
sjónarmiði er það höfuðmál, dönsk
þióðarbarátta á gamalli danskri
grund sunnan við landamærin. Og
hinum æstu prófessorum, sem ekki
vilja afhenda íslenzku handritin,
vil ég benda á að hér er mál fyrir
þá að fást við. Hér er mál þar sem
þjóðlegur eldmóður þeirra gæti
notið sín. Hér er ekki um það að
ræða að sölsa undir sig andlegar
eignir annarra, heldur að styðja
danska þjóðerniskennd, þar sem
hún á í harðri baráttu. Og við nor-
ræna ráðið vil ég segja: Engum af
hinum norrænu þjóðunum á að
blanda inn í landamæradeilur vor-
ar, eins og á dögum „skandinavism-
ans“. Auðvitað ekki. Vér og Suður-
slésvíkurbúar eigum að leysa það
mál. En vér biðjum um andlegan
styrk, samúð, skilning og fylgi í
þessari menningarbaráttu, sem ger-
ir þær lágmarkskröfur að Danir og
Þjóðverjar njóti hins sama réttar
þar. Og það mál varðar allar nor-
rænar þjóðir, ekki síður en afhend-
ing íslenzku handritanna.
Finnar þurfa að vera með
í norrænni samvinnu
Svo er það Finnland. Það þarf
ekki að fara 'í neinar grafgötur um
það hvers vegna enginn fulltrúi frá
Finnlandi er í Norðurlandaráðinu.
En Finnar berjast í dag undir
skugga einveldisins fyrir þeim hug-
sjónum og norrænum réttarhug-
myndum, sem eru hinn siðferðilegi
grundvöllur norrænnar samvinnu.
Og Finnar hafa greitt dýrari blóð-
fórnir fyrir þessar hugsjónir heldur
en nokkurt hinna norrænu ríkj-
anna. Barátta þeirra á vígvellin-
um og eigi sízt það hvernig þeir
tóku ósigrinum og greiddu hernað-
ar skaðabæturnar, hefur vakið að-
dáun um allan heim — einnig í
Rússlandi.
Norðurlandaráðið getur auðvitað
ekki blandað sér í stórpólitík, en
skilningur hinna Norðurlandanna
á menningarbaráttu Finna, getur
verið gegnlegur. Hér er einnig um
bakhjarl að ræða þar sem ekki er
hægt að veita beina aðstoð. En
menn hafa ekki skilið vel hvað
Finnland á við að stríða innbyrðis.
í landinu búa tveir þjóðflokkar,
sænsk-finnskur og finnsk-ugriskur,
og þar eru talaðar tvær tungur.
Lengi var sænskan aðalmálið. En
hin þjóðlega vakning, sem Snell-
man hóf, hóf finnskuna til vegs
og breytti henni úr alþýðumáli í
bókmál. — Nú tala um 9—10%
sænsku í Finnlandi, hinir finnsku.
Nú er sænska þjóðarbrotið í al-
gerum minni hluta. Það hefur úr-
slitaþýðingu fyrir Norðurlönd að
skilja sigur finnskunnar og hver
þjóðarnauðsyn hún er, og það get-
ur haft úrslitaþýðingu fyrir nor-
rænu félögin að þau skilji þetta-