Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1953, Side 7

^ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
163
Richard Beck:
m
innina ocj ecjcjjan
(Flutt í Winnipeg 25. febr. 1953 á samkomu Þjóðræknisfélagsins, er helg-
uð var minningu Gests Pálssonar skálds í tilefni aí aldarafmæli hans).
I
l
l
Ileill sé þeim, er hófu merkið
hátt og djarft á nýrri öhl,
áttu í hjarta eldinn bjarta
ævi fram á hinzta kvöld;
báru yl í bæi kalda,
birtu eftir langa nótt,
kveiktu sólþrá sálum ungura,
sumartrú og vængjaþrótt.
Vorsins syni, skáldi skyggnu,
skuldir gjaldast þetta kvöld.
liljóma yfir hafdjúp ára
honum lof og þakkargjöld.
Vökumaður vonadjarfur
vildi glæða ættarþjóð
sannleiksást, en svefni hrinda,
svall í barmi kærleiksglóð.
Vildi kröppu kjörin bæta
kotungslýð, og öðrum þeim,
er í skugga sátu sviptir
sínum manndómsrétt í heim.
Vildi öllum hrjáðum hlýja
hjörtum, sem í éljum kól;
vildi hef ja huga þjóðar
hærra móti dagsins sóh
Sein er leið á Sigurtinda,
sóknardjarfra bíður þraut.
Grýttur reyndist gæfuvegur
Gesti, ævin þyrnibraut. ,
Tíðum lífs á hörðu hjarni
hríðarbarið skáldið stóð;
blóði drifinn ferill fórna
frumherjanna markar slóð.
Skýrist nú í skuggsjá aldar
skáldsins mynd og vökustarf;
sinni þjóð að sonarlaunum
silfri dýrri gaf hann arf.
Yfir legstað Ijóssins þjóna
leiftrar, skráð á tímans spjöld:
Eigðu’ í hjarta eldinn bjarta
ævi fram á hinzta kvöld.

i i c~*—c «*£> c
nokkrum áratugum, að malaria hefði
orðið grísku menningunni að falli.
Þetta er ekki ósennilegt. Þá var þurka-
tíð, ár þornuðu svo, að ekki urðu eftir
nema pollar, og þeir voru auðvitað
hin bezta gróðrastía fyrir moskító-
flugurnar, sem bera með sér malariu
drepsóttina. Sennilegt er að malaría
hafi einnig orðið rómverska ríkinu að
falli, en geisað þetta seinna þar vegna
þess að rigningar voru meiri í Italíu.
Tímabilið 500—1000 var mjög þur-
viðrasamt, og í sambandi við það má
setja herhlaup Gota og Húna og flótta
Tyrkja frá Arabíu undan þurkunum
þar. En þetta þurviðra og vinda tima-
bíl hleypti nýu fjöri og athafnaþrá í
norræna menn. Þá hófst Víkinga-
öldin.
4.
Veðurfarsbreytingar hafa orðið svip-
aðar í Ameríku og haft hin sömu áhrif,
eins og sjá má á sögu Mayanna í
Yukatan. Hin miklu mannvirki þeirra
eru nú á kafi í frumskógi, sem engir
menn hefði treyst sér að ráða við.
Tvö menningartímabil hafa verið í
sögu þeirra, hið seinna um 1000. Þessi
menningartímabil falla saman við
vindatímabilin á þessum slóðum. Nú
er Yukatan rétt sunnan við þurviðra-
beltið, sem er á milli tempraða beltis-
ins og hitabeltisins. En á blómaskeið-
um Maya hefir þurviðrabeltið náð
lengra suður.
í tempraða beltinu kom votviðra-
tímabil á 11. öld. Kuldatímabil kom
á 13. öld og annað á fyrra hluta 17.
aldar. En síðan hafa sama sem engar
breytingar orðið á veðurfars-beltun-
um. Að vísu hafa á þessum tíma orðið
breytingar á hafstraumum, sem meðal
annars urðu þess valdandi að síldin
kom inn í Eystrasalt, og að þorskur-
inn hvarf frá Bretagne. En vindboltin
hafa verið svo að segja óbreytt.
5.
Þessar athuganir byggjast á heim-
ildum, sem bæði eru mjög sundurleit-
ar og komnar sín úr hverri átt. Þær
byggjast á rannsóknum mómýranna í
norðurhluta Evrópu, á hinni gömlu
strandlinu Kaspíahafsins, á saltvötnun-
um í Mið-Asíu, á rústum borga, sem
farið hafa í eyði vegna vatnsleysis, á
þjóðsögnum og sögulegum staðreynd-
um. Og þetta styðst við rannsóknir á
gömlum trjám í Ameríku. Úrkoma
hefir mest áhrif á vöxt trjáa og árs-
hringarnir í þeim segja til um hvernig
tíðarfarið hefir verið. Með mælingum
á árshringum 2000 trjáa, sem sum eru
allt að 4000 ára gömul, hefir Douglas
dregið upp mynd af tíðarfarinu í Norð- ,
ur-Ameríku og ber henni alveg furð-
anlega saman við það, sem vitað et'
eftir öðrum heimildum. Þar sést hvern-
ig vindabeltin hafa altaf vakið þjóð-
irnar til dáða. Og þar sést líka að
vindabeltið, sem eflir allan jarðar-
gróður og gefur mönnum kjark og
framtakssemi, er nú þúsund mílum
norðar en það var einu sinni.
Veðráttubeltin hafa lítið breytzt á
seinustu 1000 árum. Það er erfitt að
gera sér grein fyrir hvernig fara muni
um menninguna, ef þau breytast
aftur.
(Stuttur útdráttur úr grein eftir
Julian Huxley).
Maður nokkur var vakinn klukkan
3 um nótt með ákaflegri símahring-
ingu.
,,Herra minn“, sagði æf kvenmanns-
rödd. „Viljið þér gera svo vel að loka
hundinn yðar inni. Við getum ekki
sofið fyrir honum“.
„Alveg sjálfsagt“, sagði maðurinn.
Næstu nótt klukkan 3 hringdi síminn
hjá konu þeirri er kvartað hafði.
„Voruð það þér, sem hringduð til
mín út af hundi í fyrrinótt?" var spurt
í símann.
„Já, það var ég“, svaraði hún örg.
,,Þá ætla ég aðeins að láta yður vita,
að ég hefi aldrei átt hund“.