Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1953, Blaðsíða 2

224
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hann hafi gert uppgötvun, er geti
orðið mjög þýðingarmikil fvrir
föðurland hans. Hann segist hafa
fundið upp vél, er geti knúið skip
áfram án segla og reiða, og jafnvel
gegn straumi og vindi“.
Hér er átt við Francois Blane-
hard, sem er kunnur fyrir tilraunir
sínar með smíði loftfara. Það varð
ekkert meira úr þessari gufuskips
uppgötvun hans, því að hann var
of önnum kafinn við flugbelgi sína.
Og það komu ekki fleiri fréttir af
gufuskipinu hans. En um miðjan
septembermánuð 1803 birtist eftir-
farandi fregn frá París og hafði
hún þá verið hálfan mánuð á leið-
inni:
„París 30 ág. 1803. Ameríski vél-
fræðingurinn Fulton hefur gert til-
raun með skip, sem knúið er áfram
með gufuafli og hjóli. Hann var
við þriðja mann á því og tvö önnur
skip voru bundin við það, en samt
sem áður tókst honum að sigla því
upp eftir ánni álíka hratt og maður
gengur rösklega“.
Það var ekki verið að senda
langar fréttir á þeim árum, og
meira var svo ekki sagt um þessa
tilraun.
Fyrirrennarar Fultons
Robert Fulton var upphaflega
málari, og hann fór til Englands
til þess að fullkomna sig í þeirri
hst. Það var árið 1786. En hann
lagðí listina brátt á hylluna og tók
að fást við vélfræði. Þá komst hann
í kynni við mann, sem W. Sym-
ington hét, skozkan vélfræðing. —
Þessi Symington hafði útvegað sér
skip árið 1788 og sett gufuvél í það.
En hann var þó ekki sá íyrsti, er
þetta reyndi. Hugmyndina hafði
hann fengið hjá Ameríkumanni,
scm John Fitch hét. Þessi Fitch
hafði smíðað furðulegt gufuskip.
Það var með hjall-lagaðri yfir-
byggmgu og við hjallrárnar voru
bundnar sex árar, sem hreyíðar
voru af gufuvél þannig að þær ým-
ist lyftust eða þeim laust í sjó. Með
þessu furðulega skipi hafði þó Fitch
tekizt að komast yfir Delaware-
fljótið í Ameríku, en það var eina
ferð þess. Síðan var það rifið.
Svmington tókst betur. Hann
smíðaði nokkur gufuskip og var hið
kunnasta þeirra „Charlotte Dun-
das“, er hljóp af stokkunum 1802.
Þetta var þó mesti kassi, smíðaður
utan um gufuvélina. í skutnum var
skófluhjól.
Um sömu mundir voru og fleiri
að fást við gufuskip Má þar nefna
þá Miller og Bell. Miller bjó sér
til gufuskip á þann hátt, að hann
festi saman tvo báta og setti þilju-
pall á þá. í öðrum bátnum var
gufuvélin, í hinum gufuketillinn,
en milli þeirra var skófluhjól. —
Seinna hvarf Miller þó frá þessu
lagi á skipinu og notaði einn skips-
skrokk, með hjóli innbyggðu í skut.
Fulton kynnti sér þessar tilraun-
ir. Hann hafði þegar 1793 gert
teikningu að gufuskipi, en nú
breytti hann henni eftir því sem
reynslan sýndi að hentara var. —
Enginn vildi þó líta við uppgötvun
hans í Englandi og þess \regna fór
liann til Frakklands og helt að sér
mundi ganga betur þar. En þar var
sama sagan, menn höfðu ekki
áhuga fyrir uþpfinningu lians og
cnginn vildi leggja fram fé til þcss
að smfða skipið. Fckkst liann þá
um hríð við aðrnr uppfinningar.
En svo kom Robert Livingstone,
sendiherra Bandaríkjanna honum
til hjálpar og hvatti hann til þess
að halda áfram með gufuskipið.
Árið 1803 hafði svo P’ulton látið
smiða skip, en það reyndist svo
veikbyggt að það Hðaðist sundur
undan átökum vélarinnar, þegar
átti að reyna það. En Fulton var
fljótur að láta smiða annað skip
handa sér, og það var þetta skip,
sem sagt var írá í fréttum sænuka
blaðsins. Nú hafði Fulton þó gert
þá breytingu, að hann hafði tvö
hjól á skipinu, sitt á hvort borð,
og með því hafði hann leyst mesta
vandann.
„Loddaraskapur",
sagði Napoleon
Fulton gerði fyrstu tilraun sína
með þetta skip á ánni Signu. En
eins og fyr er á drepið vakti til-
raunin ekki mikinn áhuga. Sjálfur
Napoleon Bonaparte var þarna
viðstaddur og með sjálísvissu hers-
höfðingjans felldi hann þann dóm,
að þetta væri loddaraleikur. Hann
var þá að hugsa um stór herskip,
til þess að gera innrás í England og
honum sýndist' þessi litla og ein-
kennilega fleyta Fultons ekki vera
líkleg að geta komið þar að gagni.
Sumir sagnfræðingar segja að það
hafi bjargað Englandi hvað Napo-
leon var glámskyggn á kosti gufu-
skipsins, og að saga hans og Norð-
urálfunnar mundi hafa orðið önn-
ur, ef hann hefði skilið hverja yfir-
burði gufuskip hafa fram yfir segl-
skip.
, En þetta varð nóg til þess, að
Fulton yfirgaí Evrópu og hvarf
aftui heim til Bandaríkjanna.
FulCon smíðar fljótaskip
Hann hlaut enn stuðning Roberts
Livingstone og þegar eftir heim-
komu sina byrjaði hann á að smíða
nýtt gufuskip. — Það var kallað
„Clermont“ og var með 18 hesta
gufuvél. Og í októbermánuði 1807
lór skip þetta reynsluför sína á
Hudson-fljóti. En til þess að sýna
nú hvert áht samtimamenn hans
höfðu á þessari nýlundu, er rétt að
birta hér kafla úr grein, sem birt-
ist þá í amerísku blaði:
„Þrát-t fyrir það að skipið hafði
bæði atraum og vind á móti sér,
sáu menn á öðrum íljótaskipum
sér til mikillar undrunar, að það
nálgaðist óðum, Og þegar það var
komrð svo nærri, að þeir gátu heyrt