Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1953, Blaðsíða 10

232
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hús. Sungu skólastúlkurnar ís-
lenzka þjóðsönginn á finnsku, eins
og í Heinola. Túlkur minn var kona
skólastjórans, frú Hanna Valtassari.
Þótt ég skilii ekki neitt í finnsku,
fann ég að hún var bezti túlkur
minn í ferðinni. — Ég var í boði
hjá skólastjórahjónunum á eftir
ásamt ýmsum öðrum. Þar átti ég
ánægjulega stund, og fékk að
heyra Kyrjálakonu spila á kantele,
sem er karelskt strengjahljóðfæri.
Lét hún það liggja á borði fvrir
framan sig meðan hún spilaði og
söng. M. a. spilaði hún lag, sem ég
hevrði oft í æsku, er ég var að al-
ast upp austur í Fljótshlíð, en aldrei
síðan.
Morguninn eftir komst frostið í
22 stig, en það var logn og bjart
veður. Skoðaði ég kirkjuna og bæj-
arsafnið, er geymir marga merkis-
gripi, einkum frá þeim tíma, er
Brahestad var sighngabær.
Áður en ég fór, fræddi ég skóla-
nemendurna um ísland- Virtist hjá
þeim mikill áhugi að vita sem mest
um það, og spurðu þeir mig því að
ýmsu. í hópnum voru nokkrir Kyr-
jálar. Sungu þeir fyrir mig þjóð-
vísur og átti ég nokkurt viðtal við
þá. „Við getum ekki gleymt. Okk-
ur dreymir oft þangað austur á
nóttinni. Við hljótum að fá Kyrj-
álahéruðin aftur, og þá flytjum við
samdægurs." — Mikil er trú ykk-
ar, óskandi að ykkur verði að
henni! Mig langar einnig að lifa
þá tíð. — Á ferðum mínum fann
ég nokkra Kvrjála, sem héldu, að
Rússar myndu skila Kyrjálahéruð-
unum aftur. — Enn er kvatt og
haldið af stað áleiðis til Jakob-
stad, fæðingarbæjar Runebergs
skálds.
Landið, sem farið er um, er flatt
og með strjálingi af skógi. Miklu
er hann smávaxnari en inni í Finn-
landi og ber þar mest á ljósri björk.
Þegar sækir suður eftir, minnkar
frostið að mun, en byrjar snjó-
koma, er snýst í hríð, þegar líður
á kvöldið. Og það er komin blind-
hríð þegar ég lendi í Jakobstad.
Eftir að mér hefir verið vísað til
hótels, geng ég til náða, hvíld feg-
inn.
— ★ —
RUNEBERGSBÆRINN
Bærinn Jakobstad var stofnaður
á ríkisstjórnarárum Kristínar Svía-
drottningar, dóttur Gústafs Adolfs
II. Er hann kenndur við ríkis-
marskálkinn, Jacob de la Gardie,
hinn fræga hershöfðingja. Lengi
átti bærinn erfitt uppdráttar, og
brann hvað eftir annað í eldsvoð-
um, svo að fátt er þar eldri húsa.
Segja má, að það hafi einkum ver-
ið ein ætt, Malmsættin, er hóf bæ-
inn til vegs, bæði hvað snerti at-
hafnalíf og menningarlíf. Skáldið
Runeberg var í móðurlegg kominn
af henni.
Jakobstad er nú allstór bær, með
rúmlega 12 þúsund manns- Þar er
mikill iðnaður. Má þar til nefna
tóbaksverksmiðju, sem er stærst í
sinni röð á Norðurlöndum, járn-
og stálverksmiðju, er framleiðir
mest af jarðyrkjuverkfærum
Finna. Vefnaður er þar mikill. En
frægð hefur Jakobstad hlotið fyr-
ir það, að þar fæddist Johann Lud-
vig Runeberg, mesta þjóðskáld
Finna, að fornu og nýju. Átti hann
heimili í Jakobstad þar til hann
hafði lokið stúdentsprófi í Ábo.
Stytta (brjóstlíkan) allmikið hefur
verið reist af honum í bænum, og
er hún gjörð af syni hans, Walter
Runeberg, er var kunnur mynd-
höggvari. Við þessa styttu fara
fram mikil hátíðahöld ár hvert á
fæðingardegi skáldsins, 5. febrúar.
— í bænum er varðveitt lítið rautt
timburhús, en þangað átti skáldið
sín fyrstu námsspor til gömlu frú
Westman. — Úti við hafið, drjúg-
an spöl frá bænum, er sumarsetur
Runebergs. Er þar dálítið safn til
minja um hann. Ekki fékk ég tæki-
færi að sjá það sakir óveðurs.
Byggði faðir hans það, er Rune-
berg var smádrengur. Átti dreng-
urinn þar oft skemmtilega daga,
ásamt félögum sínum, við fiski-
veiðar. Komst hann þó stundum í
hann krappann, því að drengurinn
var djarfur, áræðinn og athafna-
samur, og einu sinni var hann nærri
drukknaður. — Faðir hans missti
heilsuna um það leyti, sem Rune-
berg varð stúdent, og rataði fjöl-
skyldan þá í fátækt. Húsið hrörn-
aði ár frá ári. Runeberg tók það
sárt. Þá hófust íbúar bæjarins
handa um að endurbæta það og
afhentu það síðan skáldinu að gjöf,
sem þeir buðu heim og héldu hátíð-
lega veizlu- Meðal viðstaddra var
skáldið Zacharis Topelius, frá Ný-
karlabæ. — Runeberg var í ágætu
skapi, eins og ætla má, tók utan
um Topelius, setti hann á hné sér
og sagði: „Komdu hingað til mín,
Sakarías minn. Þú hlýtur alltaf að
játa það, að ég er skáldfaðir þinn,
Og þökk áttu skilda fyrir það, að
þú hefur ekki orðið eftirapi minn.“
— Utan við þetta sumarsetur á
Runeberg einu sinni um sólarlags-
bil að hafa ort „Svaninn“, eitt af
sínum allra fallegustu kvæðum, er
ýmsir íslendingar kannast við, og
mikið er sungið í Finnlandi.
Jakobstad er í þeim hluta Aust-
urbotna, sem kallaðir eru sænsku
Austurbotnar, þar sem sænsku-
mælandi Finnar eru í miklum
meirihluta. Nær þetta svæði frá
Gamla Karlabæ í norðri til Krist-
inestad í suðri. Þó hefur hinn
finnskmælandi hluti sótt mjög á
í seinni tíð, og í Vasa, höfuðstað
allra Austurbotna, eru Finn-Finn-
ar orðnir fleiri. Enn eru sænsku-
mælandi menn í verulegum meiri-
hluta í Jakobstad. Ég skoðaði
Jakobstad minna en vera bar, og
olli því vont veður. Þó kom ég
í fornminjasafn bæjarins, sem er
all stórt og merkilegt, einkum frá
f