Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1953, Qupperneq 2

256
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þessir menn segjast því vita með vissu,
að ráðamenn hins volduga rússneska
stórveldis láti sig svo mjög skipta mál-
efni íslendinga, að þaðan sé stjórnað
einum íslenzkum stjómmálaflokki.
En hvernig getur, mér ligeur við
að segja, nokkur heilvita maður ver-
ið sannfærður um þetta og þó ekki
skilið, að í þessu felst, að yfir ís-
landi vofir slík hætta, að við faum
ekki einir afstýrt henni, heldur verð-
um að hafa samstarf við aðrar frjáls-
ar þjóðir til að vcrjast lienni, cf
við eigum að hafa von um -að halda
sjalfstæði okkar?
Þá hefði það líka einhverntima þótt
ótrulegt, ef því hefði verið spáð, að
einmitt sömu mennirnir, sem fram yfir
siðustu stundu börðust á móti lýð-
veldisstofnun á íslandi 1944, svo sem
núverandi valdamenn Alþýðuflokksins,
þættust þess umkomnir að kenna öðr-
um, hvernig ætti að halda uppi sjálf-
stæði landsins.
FÖÐURLANDSÁSTIN
SEM SKÁLKA SKJÓL
En batnandi manni er bezt að lifa,
og þó að sumt í fari þessara manna
hljóti áð vekja tortryggni, þá má eng-
an veginn fyrirfram telja víst, að um
þá eigi við orð brezka spekingsins dr.
Johnsons frá 18 öld, er hann sagði:
„Föðurlandsástin er síðasta skjól
skálksins“. Þvert á móti, þá verður til
hlitar og öfgalaust að athuga, hverjir
það eru, sem halda vilja uppi sjálf-
stæði íslenzka ríkisins. Hvort það eru
þessir menn, svo misleitir og sundur-
lyndir sem þeir eru sín á milli, cða
við hinir, sem þeir af hógværð hjarta
sins saka um leppmennsku og land-
ráð.
Að hverju miðaði þá sjálfstæðis-
barátta íslenzku þjóðarinnar? Það var
að viðurkenningu frjáls og fullvalda
íslenzks ríkis.
ÞÝÐING VALDSINS
En hvaða fyrirbæri eða stofmin
mannlegs samíclags er þá það, scm
kallað er riki?
Á því hafa ýmsar skýringar verið
gefnar. í Háskóla íslands hefur löng-
um verið kennt, að ríki sé það þjóð-
félag, sem ræður yfir ákveðnu landi
með lögbundnu skipulagi og þeirri
menningu, að önnur siðuð riki geti
haft þjcðrettaiskipti vrð það.
Ýmsir orða skýringar slnar með öðr-
um hætti. En allir eru sammála um
það, að valdið er þungamiðja alls ríkja-
skipulags, hvernig sem stjórn er ann-
ars fyrir komið. Rikið verð'ur að hafa
hið æðsta vald í öllum þeim málum
þjóðfélagsins, er heyra undir þess
stjórn. Án þess verður lögbundnu
skipulagi ekki haldið uppi. Án þess
hefur enginn þau yfirráð í landinu, að
með réttu verði talað um riki.
íslenzka rikið hefur, eins og öli önn-
ur ríki, rétt og skyldur bæði inn á
við og út á við. Inn á við ber þvi aö
gæta friðar og öryggis þegnanna. Því
ber að sjá um, að engum haldist uppi
að bcita ofbcldi við samborgara sina.
Ríkisvaldið verður þessvegna í senn
að vera æðsta og öflugasta vald í land-
inu. Út á við ber íslehzka rikinu að
reyna að koma í veg fyrir, að með
ófriði sé herjað á landið, og að örvggi
þjóðarinnar sé stefnt í voða á annan
veg, jafnframt því sem gæta verður
alþjóðalaga og réttar í skiptum við
önnur ríki.
Ef islenzka ríkið megnar ekki að
fullnægja þessum skyldum, þá er
sjálfstæði þess í hættu. Þá eru ekki
fyrir hendi frumskilyrði þess sjálf-
stæðls, sem islenzka hjoðin hefur um
langan aldur þráð.
STJÓKNAKSKKÁK-ÁKVÆDID
FRÁ 1874
En ef þcssar kröfur eru gerðar, er
þá ekki tómt mól að tala um sjálfstæði
íslands? Eða hver getnr vænzt þess
eða hefur nokkurntima vænzt þess, að
íslendingar gcti sjálfir varið sig fyrir
crlendri árás?
Það er að visu rétt, að einangrun
landsins hafði áður fyrr þau áhrif, að
menn töldu það ekki yfirvofandi hættu,
að ráðizt yrði á ísland. Auk þess hvíldi
skyldan til varna landsins á danska
rikinu fram til 1918 og töldu sumir
að því mikla stoð.
Engu að siður gcrðu menn sér grein
fyrir, að til árásar kvnni að koma, og
þessvegna var svo ákveðið í 57. gr.
stjórnarskrárinnar frá 1874, að sérhver
vopnfær maður væri skyldur til þess
að taka sjáltur þátt i vörn landsins,
eftir því sem nákvæmar kynni að verða
fyrirmælt þar um með lagaboði. Þetta
ákvæði hefur haldist í stjórnarskránni
æ siðan og er nú i 75 gr. lýðveldis-
titjófoafshmuuiar alveg iuð saoia eð
efni, og minnist ég þess ekki, að því
hafi nokkurntíma verið hreyft af
nokkurri alvöru, að ekki væri sjálf-
sagt, að þetta fyrirmæli héldist.
HLUTLEYSIS-YFIRLÝSINGIN
FRÁ 1918
Hitt er annað mál, að þegar við
fengum okkar eigið riki viðurkennt
1918 og nutum þessvegna ekki lengur
þess skjóls, að vera hluti af danska
rikinu, töldu menn sizt minna öryggi
i því til að tryggja varnir landsins, að
lýsa yfir ævarandi hlutleysi. íslend-
ingar töldu yfirleitt þessa tryggingu
nægja; cngir mundu hafa hug á aö
hremma ísland, allra sizt þar sem sig-
urvegararnir í fyrri heimsstyrjöld
sögðust vera að berjast til þess að
binda endi á allar stvrjaldir og til þess
að vernda og tryggja rétt smáþjóð-
anna.
IÆNIN MARKAR STEFNU
ÍSLENZKU FLOKKS-
DEILDARINNAR
íslendingar voru þá ekkí einir um
þá trú, að tímar laga og réttar væru
teknir við af tímum ofbeldis og árása.
En cinn af valdamestu mönnum heims-
ins, rússneski einvaldurinn Lenin, hafði
aðra skoðun og vilja til að fylgja henni
cftir. Hann lét sig m. a. varða mál-
efni íslands og á alþjóöaþingi komm-
únista, sem haldið var í Moskva halist-
ið 1920 og Brynjólfur Bjarnason sótti
við annan mann, ræddi Lenin sérstak-
lega um hernaðarþýðingu íslands og
sagði, að það mundi ckki gcta haldið
blutlcysi sáirn.
Með' þcssuni orðum Lenins má segja,
að sctt hafi vrrið stofnskrá islentka
kommúnistaflokksins. Þarna er cin
skýringin á þvi, af hvcrju valdamenn
rússncska stórvcldisins hafa talið það
skipta máli, að á íslandi starfaði
kommúnistaflokkur.
Ef menn hafa þessi orð Lenins i
huga, verður auðskilið af hverju það
voru kommúnistar, sem gengu fram
fyrir skjöldu þegar aftur fór að horfa
ófriðlega í heiminum, og heimtuðu að
íslendingar tryggðu sér öruggari vernd
en hlutleysisyfirlýsinguna eina.
EINAR OLGEIRSSON
BENDIR Á AD VALDID VANTl
Fra árunum fyrir síðari heimsstyrj
olduia er hægt sð færa iuórg dæuu til