Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1953, Side 12

266

bluingazt hafði mest meðan verðlags-
ákvæðin voru ströngust. Nú leikur það
ekki lengur á tveún tungum, að nægi-
legt vöruíramboð og frjáis samkeppni
tryggir aimenningi hagkvsemast verð,
hagkvæmara en ströng verðlagsákveöi
geta gert.
ÁLAGNINGIN
JAFNAK SIG
Talsvert hefir verið deilt á póli-
tiskum vettvangi um álagninguna, eft-
ir að hún var gefin frjáls. Varla var
við því að búast, að engai- misfellur
kæmi i ljós fyrst í stað meðan menn
væri að átta sig og álagningin væri
að komast i fastar skorður. Nokkur
misnotkun á frjálsræðinu kom í ljós
fyrsta árið, en sökum þess að það var
notað til pólitiskra árása í ríkisstjórn-
ina var meira gert úr þvi en efni
stóðu til. Álagningin hefir nú jafnað
sig og er óhætt að fullyrða, að hún
er i jafneðlilegum skorðum hér og
annars staðar, þar sem frjálst verð-
lag er heimilað.
Þetta er þá í fáum orðum sú breyt-
ing sem orðið hefir á verzluninni á
undanförnum þremur árum. Breyting-
in er mikil fyrir þá, sem hafa þurft
að búa við ströng verzlunarhöft og
mikið nefndavald í tvo áratugi. Og
ég hygg að ckki sc ofmælt, að flokkur-
ínn hafi haldið vel þá stefnu er hami
markaði í þessum málum fyrir síðustu
þmgkosningar.
EF N AHAGSAÐSTOÐIN
Um leið og rætt er um þa breyt-
mgu, sem gcrð hefir verið á verzlun-
inni, er skylt að minnast á þá aðstoð,
sem að verulegu leyti hefir gert þessa
breytingu mögulega. Á árunum 1950
—1952, að baðum meðtöldum, fengum
við aðstoð frá Marshall stofnumnm er
nam 15.7 millj. dollara, eða 256 millj.
kr. MikiU hluti þessarar aðstoðar hef-
ir gengið til þriggja stórframkvæmda,
virkjunar Sogs og Laxár og byggingar
áburðarverksmiðju. Ennfremur fengum
við aðstoð frá sömu stofnun, fyrir
milligöngu Greiðslubandalags Evrópu
10.9 millj. dollara, eða 178 millj. kr.
og var sú aðstoð veitt í þvj skyni að
leyga nokkurn hluta af verzluninni úr
læðmgi haftanna Andvirði þess gjald-
eyris, sem þannig er veittur, rennur
í serjstakan sjóð, ems og kunnugt er.
Vil 'ég taka hér íram til að leiðrétta
mirfsfcilwing og ranghermi, að ekkert
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
af hinni veittu aðstoð frá Marshall-
stofnuninni eða Greiðslubandalaginu,
hcfir verið notað sem eyðslufé rtkis-
sjóðs.
RÓGUR KQMMÚNISTA
Hér á landi hafa ýmsir reynt, áð
gera hina erlendu efnahagsaðstoð tor-
trvggilega í augum almennings og
telja mönnum trú um, að þjóðin hafi
þegið háðulegar ölmusugjafir. íslenzka
þjóðin er ckki ein um það að taka á
móti slikri aðstoð. Margar af stærstu
og stoltustu þjóðum heims hafa tekið á
móti samskonar aðstoð án þcss að
þykja minnkun að. Nú er þessari að-
stoð lokið og við megum vera þakk-
látir fyrir þá aðstoð, sem veitt hefur
verið. Jafnframt verður svo þjóðin að
gera sér grein fyrir, að cfnahagslega
verður hún að standa á eigin fótum og
lifa á því sem hún aflar sjálf, þvi að
fjárhagslegt sjálfstæði og pólitískt
sjálfstæði getur ekki gengið sitt hvora
leið.
ALDREI HVERFA AFTUR
TIL HAFTANNA
Þegar rætt er um þá breytingu sem
orðin er á verzluninni og hið mikla
átak, sem gert hefir verið í því efni,
er eðlilegt að menn spyrji hvort þessi
breyting sé varanleg, eða hvort búast
megi við að þetta renni allt út i sand-
inn, að allt fari í sama farveg og áður
var, svo enginn megi um frjálst höfuð
strjúka.
Ég mundi svara þessu á þann veg,
að við eigum aldrei að hverfa aftur
til hins fyrra haftaskipulags. Til þess
þarf þó á hverjum tima að leitast við
að halda jafnvægi í cfnahagskcrfinu.
En stundarerfiðleika í gjaldeyrismál-
unum er hægt að leysa án þess að
drepa allt athafnalif i dróma. Við skul-
um bara ekki vcra mjög taugaveikJaðir
þótt eitthvað beri útaf. Það er bægt að
gera ýmsar ráðstafanir aðrar cn gripa
til haftanna til þcss að vinna bug á
gjaldeyriserfiðleikum. Höftiu hafa ver-
ið notuð hcr i tvo á.ratugi smi olls-
herjarmeðal við gjaldeyrisskorti. Þess
vegna halda niargir að ekkert annaö
meðal sé til, sein læknað getur slikan
kvilla. En það er eins með efnahags-
kerfið og mannslikamann, aé því hald-
ið heilbrigðu gera kvillarnir eklvi vart
við sig og engra meðal er þörf Hafta-
steínan heíir lifað sitt íeg'iXsta. 'Trmn
á hana tt óðuto að þverra í he.imj.num.
GREIDSLUHALLI 7 ÁRA
1 þessu sambandi munu, ef til vill,
margir benda á, að ef við viljuro kom-
ast hjó því að lenda i gjaldeynsskorti,
sé ekki æskilegt að reka utanríkisverzl-
unina með miklum greiðsluhalla. Það
er eftir þvi, hvernig á það er litið og
hvernig hallinn er greiddur. A síðast-
liðnum sjö árum er talið að greiðslu-
hallinn hafi orðið samtals 918 milljonir,
eða að meðaltali 131 millj. kr. á ári.
Þetta er mikið fé á íslenzkan mæli- *
kvarða og nauðsynlegt fyrir þjóðina að
gera sér grein fyrir hvort stcfnt sé
fjárhagslegu sjálfstæði hennar i hættu
með þessum langvarandi greiðsluhalla.
Ég fullyrði að svo er ekki.
Umræddu sjö ára timabili mætti
skipta í tvennt. Á árurium 1946—1949
var hallinn nær eingöngu greiddur af
gjaldeyriseign landsins, sem safnazt
hafði á ófriðarárunum. En greiðsluhalli
áranna 1950—1952 var greiddur með
Marshallaðstoðinni og erlendum lán-
tökum. Sundurliðunin lítur þannig út
í stórum dráttum:
Millj. kr.
Greitt af gjaldeyriseign ...... 431
Erlend aðstoð: framlag .......... 342
Erlend aðstoð: lán ............... 63
Aðrar lántökur erlendis (nettó) 69
Ýmislegt......................... 13
Saintals milj. kr. 918
Þessu fé hefir að mestu verið varið
til kaupa á skipuni, vélum, efni og alls
konar tækjum til atvinnureksturs í
ýnisum greinum. Ennfrcmur til virkj-
ana Sogs og Laxár og til Áburðar-
vcrksmiðjunnar. Fénu heíir þvi ekki
verið kastað á glæ.
LÁNTÖKUR OG NYTING
LANDGÆÐA
Fátækt land eins og tsland, sem til
skamms tima liefir verið snautt af
varanlegum byggingum og stórvirkum
atvinnutækjum getur ekki á skömmum
túna af eigin rammlcik hagnýtt sér
auðlmdir landsins og byggt upp at-
vinnukerfi i samræmi við tækni nú-
timans. Til þess þarf erlenda aðstoð eða
lánsfé. Meðan sliku lánsfé er varið til
aukinnar nýtingar á gæðum landsíns,
held ég að óþarfi sé að ala kvíða í
brjósti, þött eudiver baggi sé lagðux á
frátotáðina-
—> o