Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1953, Blaðsíða 10

280
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
að vera eins margir og ólíkir og gróð-
ur jarðarinnar. en moldin, sem fóstrar
hann og tekur hann til sín aftur. er
ein. Rúmið sjálft er ótakmarkanlegt.
— Öldurnar, sem rísa í sæ ómælisins
eru takmarkaðar og óendanlega marg-
ar. Þær koma og hverfa, en vatnið
sem myndar þær hverfur ekki, því
undir þeim öllum er djúpið. sem skap-
ar þær og tekur þær til sín aftur. —
Sá sær er ótakmarkanlegur og eilífur
— guð.
En í hvaða sambandi stendur bá
hið ytra við hið innra — tiiveran við
guð? — Til eru þeir heimspekingar,
sem halda að hin ytri tilvera sé að-
eins„eins og sýning skuggamynda á
tjaldi", — ekki raunveruleg i sjálfu
sér. Þeir segja að guð einn sé raun-
verulegur, en veröldin og tilvera okk-
ar óraunverulegur skuggi hans. Þeir
segja að ekkert sé til nema andinn og
þær hugmyndir, sem hann fóstrar.
Vissir heimspekingar á Vesturlöndum,
sem sjálfir boðuðu þennan idealimsa,
að veröldin sé sjónvilla og efnisheim-
urinn ekki til, bera ábyrgð á því að
hið indverska hugtak maya er yfirleitt
á Vestuxlöndum túlkað sem heims-
blekking. — Schopenhauer og læri-
sveinn hans Deussen hafa þannig þýtt
hina austrænu kenningu í samræmi
við sína eigin „Weltanschanung."
Deussen t. d. útskýrir kenningu Upan-
ishadanna um Maya í ljósi Kantism-
ans og Kant í ljósi Upanishadanna
með þeim afleiðingum að kenningum
beggja er misþyrmt. En bæði Upanis-
hadanna og Kant notar hann til stuðn-
ings sinni eigin kenningu að veröld-
in sé blekking. En kenningin um maya
á ekkert skylt við þær hugmyndir um
sjónvillu og heimsblekkingu, sem
menn á Vesturlöndum hafa eignað
henni vegna rangrar túlkunar þeirra
Schopenhauers og Deussen.
Þessa kenningu er fyrst að finna í
Rigveda, sem elzt er allra Vedabóka.
— Þar þýðir maya aðeins ákveðinn
eiginleiki til að skapa hið takmark-
aða úr hinu ótakmarkaða og þessi
merking hefur aldrei breytzt. Maya
er komið af sögninni mame, en rót
hennar ma þýðir að mæla eða af-
marka. í tveim setningum í Rigveda
má finna Maya notað með manam og
mane (sem bæði eru komin af sömu
rót) til að leggja alveg sérstaka á-
herzlu á að maya þýði þetta og ekki
annað. Maya þýðir aðeins eiginleiki
guðanna til að skapa hið mælanlega,
hið afmarkaða — og þessi heimur hins
takmarkaða — hin ytri veröld manns-
ins var síðan nefnd mava.
Á sama hátt er guðinn Krisna í
Bhagavad gita kallaður Maya-vin, þ. e.
a. s. hafi vald til að skapa maya, sem
birtist sem visayar: hlutir, sem brotnað
hafa sundur eða verið greindir frá
heild sinni. Þannig þýðir maya hið
stundlega og takmarkaða. — Schopen-
hauer heldur því fram að fyrst maya
sé stundleg og takmörkuð hljóti mava
að þýða blekking, því í Upanishödum
er því haldið fram að guð sé hinn
eini raunveruleiki, og guð er hvorki
stundlegur né takmarkaður. Þess-
vegna hljóti veröldin að vera óraun-
veruleg. — En kenning Upanishad-
anna réttlætir ekki þessa skoðun. Þessi
röksemdafærsla er röng vegna þess
að samkvæmt henni þýðir hið eilífa
sama og hið ekki stundlega, hið ótak-
markaða sama og hið ekki takmark-
aða. — Hvergi í Upanishödum er því
haldið fram að hið tímanlega sé utan
hins eilifa, og hið takmarða utan hins
ótakmarkaða. — Og þó því sé þar
haldið fram að guð sé hinn eini raun-
veruleiki er því þó bætt við að veröld-
in, maya, eigi rætur sínar í þessum
veruleika og eigi þar með hlutdeild
í veruleikanum en sé ekki skuggasýn-
ing eða tómur draumur. „Hið takmark-
aða er í hinu ótakmarkaða", má lesa
í Upanishödum. Tuglið t. d. er ekki
alheimurinn. En það þýðir ekki að
tunglið sé ekki utan hans. Hið tak-
markaða er á sama hátt hluti hins
ótakmarkaða. Þannig þýðir hin ind-
verska maya, veruleiki, — en fær á
Vesturlöndum merkinguna heimsblekk-
ing aðeins vegna misskilnings Schop-
enhauers.
Guð og veröldin er eitt og veröldin
er ekki skuggi hans. Hinn innri veru-
leiki birtist alls staðar í hinni ytri
tilveru en er henni þó ekki háður.
Hann er eins og sólskin, sem byggir
upp náttúruríkin á jörðinni án þess að
sólin eyðist við það. Jörðin er háð sól-
skininu en sólin er óháð sköpun sinni
á jörðinni. Þannig er samkvæmt hinni
indversku kenningu allt í tilverunni
raunverulegt og ekki sjónhverfing.
Maya er veruleiki, hluti hins órjúf-
andi samræmis og slær i takt við
hljómfall hins eilífa. — Að afneita
veröldinni er því að afneita guði.
Indlandi í febr. 1953
Gunnar Dal.
Hjálpaðu
þér sjáffur
í VIRGINIA-RÍKI í Bandaríkjunum
er lítið hérað, sem heitir Wythe
County. Sumarið 1950 varð það fyrir
því áfalli, að skæður lömunarveiki-
faraldur barst þangað. 189 sjúklingar
lömuðust og hafði ekkert hérað goldið
slíkt afhroð að tiltölu við fólksfjölda.
Það voru daufir dagar þegar fólkið
var að hrynja niður, en íbúarnir létu
samt ekki hugfallast. Ekki leituðu þeir
hjálpar rikisins, heldur tóku höndum
saman sem einn maður. Bændur, þorps-
búar, læknar og allir sem uppi stóðu
lögðu fram hjálp og fé í þessum vand-
ræðum, þó ekki fyr en í desember. Þá
var hið versta afstaðið. En margir
bjuggu lengi að afleiðingum veik-
innar.
Svo var það í sumár sem leið, nð
önnur plága reið yfir þetta hérað.
Langvarandi þurrkar gengu og korn-
ið á ökrunum eyðilagðist. En þarna
lifa flestir á kornyrkju og kvikfjár-
rækt. Horfur voru á því að bændur
yrði að farga mestum hluta bústofns
síns vegna fóðurskorts. Það var ekki
nema um tvennt að gera, annaðhvort
að farga búpeningnum, eða kaupa hey
í stórum stíl. .Og fyrir hvað áttu menn
að kaupa þegar uppskeran brást?
Það var ekki aðeins í þessu héraði
að þurrkarnir ollu stórtjóni. í mörgum
héruðum var lýst yfir „neyðarástandi“,
og sambandsstjórnin ákvað að hlaupa
undir bagga, með því að veita bænd-
um styrk og láta þá fá lán til langs
tíma með lágum vöxtum. Voru ka’lað-
ir saman helztu menn úr öllum héruð-
um til þess að ræða hjálp ríkisins. En
fulltrúi Wythe County neitaði að við-
urkenna að þar væri neyðarástand.
Þegar heim kom kallaði hann á sinn
fund alla ráðandi menn í héraðinu og
þar var rætt um það hvort héraðið æt.ti
að biðja ríkið um hallærishjálp, eða
reyna að hjálpa sér sjálft og standa
á eigin fótum. Þar risu menn upp hver
á fætur öðrum og mótmæltu því að
leitað yrði hjálpar ríkisins eða alríkis-
ins. Bent var á það hvernig héraðið
hefðu hjálpað sér sjálft þegar lömun-
arveikifaraldurinn var þar. Eins gaeti