Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1953, Blaðsíða 8

ÚR SPÁNARFÖR
Sólskinsdagur í Toledo
Alcazar-vígið — Götusalar — Bústaður
Grecos — Sumarhöll konunga — Keim-
sókn í Bocega — L'Jlabúar
..Margt er það í koíi karls, sem kóngs
er ei í ranni“
FRÁ Madrid fórum vér tvær stutt-
ar skemmtiferðir og var þá sól og
sumar og allt að 30 stiga hiti 1
skugganum um miðjan dag.
Fyrri ferðin var farin til borg-
arinnar Toledo, en þangað er 69
km. leið frá Madrid og sléttur veg-
ur. Var förinni aðallega heitið til
þess að skoða Alcazar-vígið, sem
frægt er úr borgarastyrjöldinni
fyrir hreystilega vörn setuliðsins
þar.
Alcazar þýðir höll og með því
nafni eru margar byggingar frá
Máratímum viðsvegar um Spán,
cn cngin jafn fræg og þessi. Þetta
var upphailega gríðar mikil höll,
með mörgum turnum og undir
höllinni neðanjarðar hvclfingar.
Var þar herskóli áður en borgara-
styrjölc^n liófst.
Vígið stendur á háum kletti og
gnæfir yfir borgina. Liggur þang-
að mjór og brattur stígur, sem vér
urðum að ganga upp að virkisrúst-
unum, því að miklu fremur má
kalla þær rústir en kastala.
Þegar rauðhðar stefndu her sín-
um að Toledo 1936, hugðust þeir
mundu tika bergina eg vigið rnjég
auSvfcidlfcga, og kcm víst ekk: til
hugar að reynt yrði að verja vígið,
gegn því ofurefli, sem þeir höfðu.
Þeir skoruðu á Mascado ofursta,
er hafði yfirstjórn vígisins, að gef-
ast upp, en hann svaraði neitandi.
Hafði hann þó ekki annað lið til
varnar en 100 reglulega hermenn,
200 sjóliða og 700 menn úr borgara-
liði. En auk þess voru í víginu 500
konur og börn.
Svo hófu rauðliðar umsát 20. júlí
og ætluðu að svelta fólkið þangað
til það gæfist upp. Þeir vissu að
matvælabirgðir mundu litlar í víg-
inu og vatn af skornum skemmti.
Vildu þeir hlífast við í lengstu lög
að brjóta virkið niður með skot-
hríð, þar sem þetta er ein af merk-
ustu byggingum landsins. Þetta
mundi og hafa lelcizt, ef setuhðs-
menn heíði ekki birgt sig að mat-
vælum á þann hátt er rauðliða síst
grunaði. Setuliðsmenn höfðu sem
sé smalað saman öllum þeim ösn-
um, sem þeir náðu tii í borginni
og flutt þá inn í vígið til sín ásamt
fóðri. Voru dýrin alls 250 og var
þeim slátrað til manneldis smám
saman.
Þauuig ieið nú timmn og begar
engan bilbug vat a sfctuliðsmönn-
um að finna fór Rojo hershöfðingja
hinna rauðu að leiðast þófið. Mælt-
ist hann til þess að fá að tala við
yfirforingja vígisins og var honum
það veitt. Kom hann svo einn síns
liðs til vígisins og skoraði á Mas-
cado að gefast upp, en hann setti
þvert nei fyrir og kvaðst mundu
verjast meðan nokkur maður stæði
uppi.
Þegar Rojo hafði fengið þessi
svör, ákvað hann að sprengja virk-
ið í loft upp. Lét hann nú menn
sína grafa göng undir klettinn, sem
vígið stendur á, og heyrðist til
þeirra upp í neðanjarðarhvelfingar
vígisins, og er sagt, að þá hafi kon-
unum fyrst brugðið, en annars
höfðu þær borið sig eins og hetjur
og hvatt karlmennina til þess að
halda uppi vörninni og gefast aldr-
ci upp.
Þegar rauðliðar voru komnir
með göngin undir vígið, settu þeir
í þau sprengjur og kvciktu í. Varð
sprengingin svo mikil, að miðbik
yfirbyggingar vígisins hrundi í
rústir. Nokkuru síðar gerðu rauð-
liðar aðra sprengingu undir víg-
inu cg íháfcti ba kalla að bað \ æri
allt í rusturn. Komust rauíLðar