Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1953, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
389
á Spáni, Frakklandi og Englandi. Þeir
menn, er slíka smíðisgripi gerðu, haía
verið íorfeður „Homo sapiens“.
Þessar framfarir hafa ekki gerzt allt
í einu, heldur smám saman, og er hér
um að ræða hér um bil 200.000 ára
tímabil. Frá þessu tímabili eru til 9
eða 10 leifar af beinagrindum manna,
en fjöldinn allur af verkfærum. Eru
kjallarar safna bæði í Englandi og
Frakklandi fullir af þessum steinverk-
færum. En það er engin sönnun þess,
að mannfjöldi hafi þá verið í heimin-
um. Fyrst og fremst er þess að gæta að
verkfærin eru margra alda smíðar, og
eins ber hins að geta að vísindamenn
halda að á eldri steinöld hafi enn verið
mjög fámennt á jörðinni, mennirnir
varla fleiri heldur cn aparnir.
IV. GREFTRUNARSIÐIR
ÞEGAR seinasta ísöldin var að skella
yfir, fyrir eitthvað 50.000 ára, var uppi
í Evrópu „mannkyn", sem nefnt hefur
verið Mousterians. Þessir menn bjuggu
í hellum og þess vegna hafa geymzt
ýmsar leifar frá þeim. Þeir gerðu sér
áhöld úr steinflísum og einnig hjuggu
þeir til steina og gerðu úr þeim áhöld.
Þeir voru af sama þjóðflokki og Neand-
erthalsmaðurinn, en það mannkyn er
hú aldauða. Þeir gengu lotnir og kjálk-
ar þeirra voru þannig að þeir hafa átt
bágt með að tala, en hafa þó getað gert
sig skiljanlega um flest það, er máli
skifti.
Þeir lifðu aðallega á veiðum og skirð-
ust ekki við að drepa hin stærstu dýr,
svo sem mammút og loðna nashyrn-
inga, er þá voru uppi. Hafa þeir komizt
upp á að veiða þessi stóru dýr í gildrur.
Síðan hafa þeir dregið skrokkana heim
til hella sinna og brytjað þá þar sund-
ur. Á því sést að þeir hafa verið margir
saman í hverjum stað, því að marga
menn hefur þurft til þess að draga
hina stóru skrokka heim.
En merkilegast í fari Mousteriana er
það að þeir höfðu tekið upp sérstaka
greftrunarsiði. Hafa þeir grafið hina
dauðu í hellunum, sem þeir bjuggu í
og sem næst eldstæðinu. Hafa fundizt
í Frakklandi milli 10 og 20 beinagrind-
ur í hellum og var auðséð að líkunum
hafði verið hagrætt um leið og þau
voru lögð til hinztu hvíldar. Stundum
hafði steinn verið lagður undir höfuðið
og hellur lagðar yfir líkið, svo að mold-
in þjappaði ekki að því. í grafirnar
hefur verið látinn matur og áhöld.
Hvers vegna var þetta gert? Vegna
þess að mennirnir eru farnir að hugsa
um fleira en munn og maga. ímyndun-
araflið er farið að gera vart við sig
hjá þessum ófreskjum, sem Mousteri-
anar voru. Það er vald dauðans, sem
kemur þeim til að hugsa. Og þeir vilja
ekki viðurkenna að lífinu sé lokið með
hérvistardögum mannsins. Þeir trúðu
því að hinn látni mundi lifa og hann
þyrfti bæði á mat og verkfærum að
halda.
Þeir höfðu tekið eftir því, að hitinn
var aflgjafi lífsins. Var það þess vegna
að þeir grófu hina framliðnu rétt hjá
eldstæðinu, svo að þeir gæti notið
varmans af eldinum? Það er ekki alveg
víst, og menn eiga máske bágt með að
skiija það nú, hvers vegna þeir heldu
áfram með þetta, þegar enginn árangur
sásf af því, og hinir dauðu lifnuðu ekki
við aftur. Nútíma vísindamaður gerir
máske eina eða tvær tilraunir, en hann
hættir ef hann sér að þær bera ekki
árangur. En Mousterianar heldu áfram.
Það sýnir að á bak við hefur legið trú,
sem ekki vill beygja sig fyrir dauðan-
um. Þótt hinn dauði lifni ekki við,
halda menn í vonina um það að hann
sé ekki dáinn og að lífið haldi áfram.
Þetta er fyrsti votturinn um frjálsa
hugsun og trú á ævarandi líf.
'——--
Vídalínssafn
í GREIN um Vídalínssafnið, sem birt-
ist í Lesbók Morgunblaðsins þ. 7. júní
s.l. er þess getið í sambandi við pre-
dikunarstólinn frá Hólum, að dr. Matt-
hías Þórðarson hafi látið í ljós það álit,
að ekki sé með öllu ólíklegt, að stóllinn
geti verið útskorinn af Guðbrandi
biskupi Þorlákssyni. Þetta álit, sem hér
um ræðir, ér gamalt, eða frá því um
1908. — Því miður láðist mér að bera
þetta undir dr. Matthías áður en grein-
in var prentuð, en eftir að hann hafði
lesið greinina, benti hann mér á, að
hann hefði byggt þetta sumpart á því,
sem fróðir menn þá töldu rétt, og
sumpart á því, að jafnan hefur verið
talið, að Guðbrandur hafi verið mæta
vel skurðhagur. En við nánari athugun
síðar hafi hann sannfærzt um að til-
gátan gæti ekki staðizt, því að allt
útlit stólsins beri vitni um faglærðan
tréskurðarmeistara; hins vegar sýni
bæði ártalið 1594 og stafirnir G. T. á
stólnum, að hann sé gerður fyrir Guð-
brand biskup. — Sömuleiðis telur dr.
Matthías engan vafa á því, að Markús-
ar-myndin á stólnum sé af Guðbrandi.
Þykir honum líklegast, að stóllinn sé
smíðaður og útskorinn í Hamborg fyrir
Guðbrand biskup, og hafi tréskurðar-
meistarinn haft fyrir sér teiknaða eða
málaða mynd af biskupi, sem Markúsar
-myndin sé gerð eftir.
F. Á. B.
—-
Vlerkileg tilviljun
ABRAHAM LINCOLN forseti Banda-
ríkjanna var myrtur í leikhúsi í Was-
hington. Morðinginn var leikari, sem
J. W. Booth hét. Hann var síðan tek-
inn af lífi.
Eldri bróðir Booths hét Edwin Booth.
Hann var frægasti leikari Bandaríkj-
anna á sinni tíð, ferðaðist um allan
heim og lék, en stofnaði sitt eigið
leikhús í New York 1869 og sýndi
þar leikrit eftir Shakespeare. Honum
varð svo mikið um óhapp og aftöku
bróður síns, að hann var aldrei sam-
ur maður á eftir. Hann andaðist sum-
arið 1893 og var jarðsettur hinn 9.
júní. En þann sama dag hrundi til
grunna leikhúsið, þar sem Lincoln var
myrtur 28 árum áður. Hafði verið
grafið undir veggina á því til þess
að koma fyrir rafmagnsútbúnaði,
veggurinn líklega sígið lítilsháttar og
hrundi þá efsta loftið í húsinu og hin
loftin síðan hvert af öðru undan þung-
anum, en 30—40 manns biðu þar bana,
en margir meiðsl og örkuml. Löngu
var hætt að leika í þessu húsi þegar
þetta var.
-----
Maður lenti í bifreiðaslysi og var
farið með hann til læknis. Tveimur
mánuðum seinna rakst læknirinn á
hann úti á götu.
— Hvað, gengurðu enn við hækj-
ur, sagði læknirinn undrandi. Það
ér vika síðan ég sagði þér að þú mætt-
ir fleygja þeim.
— Já, ég man það, en lögfræðingur
minn heimtar að ég noti þær.