Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1953, Side 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
395
ing hins raunverulega. Þau verða
aðeins skynjuð með innsæi.
Af þessum orsökum geta hugmynd-
ir heimspekinganna aldrei gefið
mönnum raunhaefan skilning á Nir-
vana, þvi þar verður að sögn hver og
einn að sjá með sinum eigin augum.
★
Hér skal tilfærður kafli, þar sem
Budda ræðir við nemanda sinn um
villu þeirra manna, sem halda að
þeir geti skilið Nirvana með rökfræði-
legum heilabrotum og skynsemi án
innri sjónar.
Þá sagði Mahamati við Budda: —
Seg þú okkur, hvað Nirvana er“.
Budda svaraði: — Orðið Nirvana er
notað í mörgum mismunandi merk-
ingum af ólíkum mönnum. En þessum
mönnum má skipta í fjóra flokka:
Menn sem þjást eða óttast þjáninguna
og leita Nirvana. Heimspekinga, sem
reyna að skilgreina Nirvana. Vissa
tegund lærisveina sem hugsa um
Nirvana í sambandi við sína eigin per-
sónu. Og loks er til Nirvana hinna
upplýstu.
Þeir sem þjást eða óttast þjáning-
una, hugsa um Nirvana sem undan-.
komu óg endurgjald. Þeir ímynda sér
að Nirvana sé dauði skynfæranna
og þeirrar hugarstarfsemi, sem þau
fóstra. Þeir vita ekki að heimsand-
inn og Nirvana er eitt, og að þessi
veröld lífs og dauða og Nirvana er
óaðskiljanlegt. Þessar fáfróðu sálir
tala um mismunandi leiðir til frels-
unar í stað þess að hugleiða hið ótak-
markanlega eðli Nirvana. Þeir þekkja
ekki eða skilja ekki kenningu Budd-
anna og halda sér fast við þá skoðun
að Nirvana sé utan hugarstarfseminn-
ar, og halda þannig áfram að hring-
snúast með hjóli lífs og dauða.
Hinar margvíslegu hugmyndir heim-
spekinganna um Nirvana eiga sér í
raun og sannleika enga stoð í veru-
leikanum .— Sumir heimspekingar
halda að Nirvana verði fundið þegar
hugarstarfseminni lýkur, vegna þess
að þau öfl sem byggja upp einstakl-
ingseðlið og veröld þess eru numin
burtu. — Eða að Nirvana verði fundið
ef menn afneiti veröldinni og fullvalt-
leik hennar. Sumir. halda að Nirvana
sé ástand án allrar vitundar um for-
tíð og nútíð, líkt og þegar lampi þorn-
ar eða þegar sæði er brennt eða þeg-
ar loginn slokknar vegna þe$s að elds-
neytið þrýtur. Þetta er skýrt af herm-
spekingunum sem hinn síðasti dauði
hugsunarinnar. — En þetta er ekki
Nirvana því Nirvana er ekki dauði
eða tóm.
Og heimspekingarnir halda áfram
að tala um frelsun, líkt og hún væri
aðeins neikvæð, Þeir tala um vinda
sem hætta að blása, um menn, sem
með sjálfstamningu hætta að greina
milli þekkjandans og hins þekkta eða
losa sig við hugmyndina um veruleika
og hverfulleika, eða kasta fyrir borð
hugmyndum sínum um gott og illt,
eða sigra girndir sínar með þekkingu.
í þeirra augum er Nirvana frelsun. —
Sumir, sem sjá þjáninguna í heimi
formsins, óttast hugmyndina um form
og leita hamingju í heimi formleys-
unnar. — Sumir segja að með því að
kanna eðli einstaklinga og lífsins í
heild sinni megi glögglega sjá að engin
eyðing sé til og að allt í tilverunni sé
eilift. Þessa eilifð kalla þeir Nirvana.
Aðrir sjá eilífðina í samruna einstakl-
ingssálarinnar við heimssálina. Enn
aðrir skoða alla hluti sem kraftbirt-
ingu þess guðdóms sem aílt snýr til
að lokum. Sumir halda að til séu tvö' ’t
upprunaleg fyrirbrigði, frumefnið og
frumandinn — og til þessara tengsla
er sköpun allra hluta rakin. Sumir
halda að heimurinn skapist af lögmáli
orsaka og afleiðinga og enginn skap- •<
ari sé nauðsynlegur. Aðrir halda ,að
guð skapi alla hluti að vild sinrti. —
Með því að binda sig við allar þess-,
ar heimskulegu hugmyndir losna þeir
aldrei af svefnmóki sínu, og þeir halda
svo að þetta svefnmók sé Nirvana.
Aðrir halda að Nirvana sé sá heim-
ur þar sem sjálf þeirra ræður ríkjum
óhindrað af öðrum sjálfum, líkt og
marglitt stél páfuglsins, eða þúsund-
flata kristall, eða broddur þyrnis.
Sumir halda að veran sé Nirvana. —
Aðrir halda að ekki-veran sé Nirvana.
Aðrir segja að ekki sé rétt að greina
milli Nirvana og tiíverunnar. Sumir
halda að Nirvana birtist þegar allir
hafa tileinkað séf hin tuttugu og fimm
sannindi, eða þegar kóngurinn tekur
að ástunda hinar sex dyggðir. Og til
eru trúmenn sem hyggja að Nirvana
sé að komast til paradísar.
Öllum þessum hugmyndum er hafn-
að, því þær eru tilraun til að tak-
marka hið ótakmarkanlega. Spurning-
unni er ósvarað og hlið hins dýpsta
leyndardóms lokuð.
Indland, marz 1953.
Gunnar Dal.
(&amahjaf
Fjölskyldan sat að miðdegis-
verði og þar var kominn gestur,
kaupsýslumaður, ( sem húsbónd-
inn ætlaði að gera samning við.
Þegar sezt var að borðum segir
Lóló litla:
— Er þetta ekki bauti?
— Jú, sagði mamma, en hvað
um það?
— Hann pabbi sagði í morgun
að hann ætlaði að koma með gol-
þorsk til miðdegisverðar.
ÞAÐ VAR sólskins sumardagur
og ég sá að litla telpan mín
1 horfði stöðugt upp í loftið.
— Að hverju ertu að gá?
spurði ég.
— Ég er að horfa á himininn,
r' sagði hún. Hann hlýtur að vera
dásamlega fagur, fyrst hann er
svona fagur á ranghverfunni.
-----------------o----
Bangsi hafái verið í sveit eitt
sumar og.^ýar afar hreykinn af
þvi, sem hann hefði lært þar.
— Lærðirðu ekki að synda?
spurði afi.
’— Jú-hú.
— Og ert nú máske syndur
eins og selur?
— Miklu betur.
— Hvernig má það vera?
— Ég get synt á bakinu.
■ér'k'k
Lítill og óþrifalegur drengur
hafði skotist upp í strætisvagn
og stóð við hliðiina á skraut-
klæddri hefðarfrú. Drengurinn
var kvefaður og horinn lafði
niður úr nefinu á honum. Kon-
una hryllti við og hún sagði:
— Hefirðu ekki vasaklút,
drengur minn?
— Jú, en ég lána hann ekki
ókunnugum.
— Pabbi, fara ljónin til
himnaríkis?
— Nei, auðvitað fara þau ekki
þangað.
— En fer frænka þangað?
— Ja.
— En ef ljónið etur frænku...?
*