Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1953, Qupperneq 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
403
eðlueinkenni, hjarta, lungu og heila og
beinagrindarlag. Þeir hafa orpið eggj-
um og ungað þeim út í poka. í nátt-
úrugripasafniriu í New York er beina-
grind af icthyósauros og innan í henni
beinagrind af ungviði.
Beinagrindur af þessum vatnaeðl-
um hafa fundist mjög víða og í ýms-
um stöðum, svo að sýnilegt er að þær
hafa um eitt skeið verið um öll höf.
Sumar beinagrindurnar eru svo stór-
ar, að þær mælast allt að 30 fetum
á lengd.
FLUGEÐLUR
Sérstök tegund af risaeðlum voru
hinir svonefndu „Pterosauros“ og er
nafn þeirra dregið af griska orðinu
„pteron", sem þýðir vængur. Ein-
kennilegastir í þessum flokki voru
hinir svonefndu „pterodactyls“, sem
þýðir blátt áfram „vængfingur“. —
Vængirnir á þessum flugdrekum voru
mjög líkir vængjum leðurblöku, líkt
og fitjuð hönd, þar sem yzti fingur-
inn er lang-lengstur og sterkastur. En
fitin náði niður með hliðunum allt að
tánum á fótunum. Þessir flugdrekar
voru léttir og beinin merglausar píp-
ur. Sumir voru mjög srnávaxnir. Þeir
voru með tennur í skoltum og hafa
þess vegna sennilega lifað á bráð.
Vænghaf hinna stærstu var allt að
20 fet, eða meira, en hinna minnstu
ekki nema 2—3 fet.
Það yrði of langt mál, ef lýsá skyldi
öllum þeim tegundum, sem menn hafa
fundið af þessum dýrum, því að þær
eru um 500 talsins. Sumar hafa verið
smákvikindi, en aðrar risar, eins og
t. d. „Brontosauros" (þrumueðlan),
sem gat orðið 80 fet á lengd og vóg
50 tonn eða meira. Ekki má þó gleyma
að minnast á „Steosauros“ (brynju-
eðluna). Hún dró nafn sitt af því að
hún var þakin þykkri hornbrynju.
Upp úr bakinu voru einkennilegar
raðir af þríhyrndum hornplötum er
stóðu upp á endann sitt á hvað báð-
um megin við hrygginn. Á enda hal-
ans voru fjórir hvassir hornbroddar
og hefur ekki verið gott að verða fyr-
ir höggi af honum. En einkennileg-
ast við þessa skepnu var, að hún hafði
tvo heila, annan í höfðinu, en hinn aft-
ur í mænu og var sá 20 sinnum stærri.
En þrátt fyrir þessa tvo heila hefur
dýr þetta verið mjög heimskt, og hef-
Víða á séra
K. O. ODDSON í Tyner í Sask-
atchevanfylki í Kanada skrifar
ritstjóra Lesbókar á þessa leið:
— Ég sá í Morgunblaðinu fyr-
ir nokkru að nú eigi að fara að
reisa séra Friðrik Friðrikssyni
minnisvarða. Þó seint sé, vil ég
biðja þig að koma hjálögðum 10
dollurum í fjársöfnunina til þess.
Það æru nú rétt 50 ár síðan að
séra Friðrik rakst á 10 ára gaml-
an strákhnokka, er rogaðist um
Austurstræti með rauðmálaðan
kassa á mjöðm sér. Hann mun þeg-
ar hafa séð, að hér var nýtt stráks-
andht á götunni og tók mig tali.
Hann settist á húströppur og
spurði mig að heiti og hvaðan ég
væri. Ég sagði honum hið sanna,
að ég hefði komið um haustið frá
Seyðisfirði eystra og væri nú að
bera út blað. Hann spurði hvort
ég vildi ekki koma um kvöldið til
sín og syngja og skemmta mér með
öðrum drengjum í húsi, sem þar
var nálægt og hann sýndi mér.
Jú, ég þáði það og kom þangað
oft. Man ég vel eftir hve gaman
ur hornbrynjan verið því betri vörn
en vitið.
Sennilega hefur verið hið sama veð-
urfar um alla jörð þegar dýr þessi
voru uppi. George McReady Price,
jarðfræðiprófessor við Union College
í Nebraska, segir í bók sinni „The
New Geology": „Eftir steingjörving-
um þeim að dæma, er fundist hafa í
berglögum, bæði af plöntum og dýr-
um, hefur hið sama veðurfar verið
um alla jörð í fyrndinni, og þetta veð-
urlag hefur verið samfelld vorblíða.
Það er ráðgáta hvernig á því hefur
staðið að öll jörðin skyldi njóta sama
hita, en það er staðreynd að svo hefur
verið um lengri tíma“. Við þessi góðu
lífsskilyrði hafa risaeðlurnar orðið
fjörgamlar, og til þess er bent siðar
í sömu bók: „Þvert á mpti því sem er
um manninn og hin æðri dýr, halda
Frihrik vini
var að koma þar og syngja, eins
og hann bað okkur oft um, „svo
hátt, að við rifum þakið af gamla
húsinu og svo skyldum við byggja
okkur nýtt hús“. Það varð líka,
að félagsskapurinn fekk nýtt hús,
KFUM, en ég fór alfarinn frá
Reykjavík 1913 og var því lítið
þar. En ég hefi búið að kynning-
unni við séra Friðrik. Alla ævi
hefi ég verið bindindismaður, og
seinustu 10 árin hefi ég verið for-
stöðumaður sunnudagaskóla í þess-
um litla bæ, sem ég á nú heima
í. Það eru um 50 börn, sem skól-
ann sækja og kennarar eru fimm.
Ég var með þeim fyrstu, sem
seldu „Dagblaðið“ hans Jóns Ólafs-
sonar á götunum í Reykjavík. Mig
minnir að það kostaði tvo aura
eintakið. Svo bar ég út „Reykja-
vík“. Vikublöðin voru þá borin út
í stórum skrínum, með bandi upp
um öxhna....
Ýmsir hér munu kannast við
bréfritarann. Hann heitir Kristinn
og er sonur Oddfriðs Oddssonar,
sem látinn er fyrir skömmu.
skriðdýr og fiskar áfram að vaxa alla
ævi, svo að stærðin á krókódíl eða
skjaldböku segir nokkuð til um, hve
lengi þau hafa lifað. Og ef skjaldbaka
getur orðið nokkur hundruð ára göm-
ul, hví skyldi þá ekki dynosaur hafa
orðið miklu eldri og alltaf haldið
áfram að vaxa?“ *
HVERNIG URÐU ÞESSI DÝR
ALDAUÐA?
Menn, sem fara með getgátur, halda
að vegna veðurfarsbreytinga og gróð-
urbreytingar, sem smám saman hafi
orðið á milljónum ára, hafi seinast
verið svo komið, að risaeðlurnar gátu
ekki lengur þrifist á jörðipnL . En
menn, sem ekki láta blindast af , fyr-
irfram sannfæringum, hafa apnað að
segja. Prófessor Lull segir: „Einn af
hinum óskiljanlegustu atburðum er