Lesbók Morgunblaðsins - 12.07.1953, Blaðsíða 2

416
LESBÓK MORCUNBLAÐSINS
var stígur, sem myndast hafði
sunnan undir grjótgarðinum, sem
upphaflega var til varnar Austur-
velli að norðan. Seinna fekk þessi
stígur nafnið „Lange Fortoug“ og
heitir nú Austurstræti. En Rebslag-
erbanen var á malarkambinum þar
fyrir norðan og dró nafn sitt af
því, að þar hö*ðu verksmiðjurnar
kaðlaspuna. Seinna fekk gatan eftir
malarkambinum nafnið Strand-
gade, og heitir nú Hafnarstræti.
Vestast hjá Rebslagerbanen var
Falkahúsið, flutt hingað utan úr
Örfirisey og ætlað til þess að
geyma í falka konungs, þang-
að til þeir kæmist í skip. Stóð
það þar sem nú er hús O. Johnson
& Kaaber og til minningar um það
eru falkamyndir á stöfnum þessa
húss. Suður af Falkahúsinu, milli
Rebslagerbanen og Tværgaden og
vestur að Hovedgaden (Aðal-
stræti) hafði H. Chr. Fisher frá
Bergen fengið útmælda lóð. En lóð
Páls kom þar næst fyrir austan,
og á henni standa nú þessi hús:
Veltusund 1, Austurstræti 3, Hafn-
arstræti 4 og Búnaðarbanki ís-
lands. Er sú lóð nú áreiðanlega
meira en miljónarvirði, en hana
fekk Páll fyrir ekkert. Hann stækk-
aði lóðina sjálfur, eins og allir
þeir kaupmenn, er settust að við
Hafnarstræti upphaflega, því að
þeir lögðu undir sig fjörukambinn
fyrir framan, og voru þar gerðir
fiskreitir. Er lóð Páls nokkrum ár-
um seinna talin 40 alnir á breidd, í
stað 27 upphaflega.
Árið 1790 leyfir Levetzov stift-
amtmaður Páli að byggja hús, hvar
sem hann vilji á þessari lóð, og það
sumar reisir Páll hús, þar sem nú
er Veltusund 1. Var íbúð í öðrtim
enda þess, en verslunarhola í hin-
um endanum og þar tók Páll að
versla í félagi við Einar nokkurn
Þórólfsson, ættaðan úr Engey. Þeir
slitu félag sitt von bráðar.
Fjórum árum seinna var danska
stjórnin alveg í vandræðum með
bústað handa Finne landfógeta.
Varð það þá úr að hún keypti
Brekkmannshús. Mun skrifstofa
landfógeta hafa átt að vera þar
sem búðin var áður, en það hús-
rúm var ekki nema 2 alnir á annan
veginn og 4Vi á hinn. Ibúðin revnd-
ist líka svo gölluð, að Finne flýði
þaðan um miðjan vetur.
Um leið og kaupin fóru fram,
mun lóðinni hafa verið skift í
tvennt. •
Páll reisti nú annað lítið hús á
eystri lóðinni, og þar fyrir sunnan
mun hann hafa byggt torfbæ, sem
kallaður var Grænibær. Á þessari
lóð stendur nú Búnaðarbanki ís-
lands.
Þegar Finne var flúinn úr
Brekkmannshúsi, hafði stjórnin
auðvitað ekkert við það að gera og
seldi það ásamt lóð verslunarfélagi
nokkru í Randers. Reisti það sölu-
búð rétt austan við íbúðarhúsið
1798 og hóf verslun þar. Og þarna
hefir síðan verið verslað óslitið
fram á þennan dag, eða um 155 ára
skeið. Voru húsin þarna í daglegu
tali nefnd „randersku húsin“ og
gengu mjög lengi undir því nafni.
Verslunarstjóri hjá félaginu var
maður, sem John Erland Böye hét.
Hann settist að í íbúðarhúsinu, sem
Finne flýði úr, og helt þar stór-
veizlur. Var hann drykkjumaður
mikill og segir Klemens Jónsson
að hinn illi orðrómur, sem fór af
bæarlífinu í Reykjavík um alda-
mótin 1800, muni að miklu leyti
hafa átt rót sína að rekja til fram-
ferðis þessa manns, Brynning
mágs hans, verslunarstjóra hjá
Flensborgarverslun, og Faber, sem
var verslunarstjóri hjá Suncken-
berg. Voru þeir allir svallsamir og
lifðu um efni fram. Er það af Böve
að segja að hann komst í stórskuld-
ir við verslunarfélagið, og mun það
hafa orðið til þess að verslunin
flosnaði upp árið 1805. Voru þá
vörur, hús og lóð selt á uppboði
og keypti Adser Knudsen kaup-
maður húsin og lóðina. Þarna
verslaði hann síðan en verslunin
gekk heldur illa vegna þess að þá
var ófriður sem mestur með Dön-
um og Englendingum. Adser fór
alfarinn af landi burt 1807 og árið
eftir lagðist verslun hans niður. Þá
fluttist bróðir hans, L. M. Knudsen
í íbúðarhúsið og bjó þar síðan til
æviloka 1828.
—★—
Rétt eftir nýár 1809 kom enskt
kaupfar í Hafnarfjörð og voru á
því þeir Jörundur hundadagakóng-
ur og Savignac, sem var umboðs-
maður Pelps, er farminn átti.
Savignac fekk þá leigða búð Adser
Knudsens og byrjaði þar „ensku
verslunina". Gerði hann A. Mitc-
hell að verslunarstjóra og settist
hann að í Grænabæ, en þeir
Savignac og Jörundur heldu til í
Brúnsbæ hjá Malmquist beyki. Það
gekk ekki alveg mótþróalaust að
Englendingar fengi að versla hér,
en skip þeirra Savignacs var vopn-
að og þeir kúguðu yfirvöldin.
Um sumarið kom Trampe greifi
heim á skipinu „Orion“, er hann
hafði keypt af Adser Knudsen.
Hafði hann einnig keypt verslun-
arhús hans hér. Ætlaði hann nú að
láta til skarar skríða gegn Englend-
ingum, en þá kom hingað enskt
herskip og neyddi Nott skipherra
Trampe greifa til þess að gera
samning við sig um það, að brezk-
ir þegnar hefði fullt verslunar-
frelsi á íslandi.
Það má nærri geta að Trampe
hefir ekki verið hýr á svip er hann
kom heim og sá að Englendingar
voru farnir að versla í húsi hans.
En eftir komu Notts, sá hann sér
ekki annað fært en leyfa þeim að
versla þar áfram.