Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1953, Blaðsíða 6

436
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hingað og þangað í fjarlægum
löndum, fugla, sem ekki geta flog-
ið, svo sem strútinn í Afríku, aepi-
ornis á Madagascar (sem nú er líka
aldauða), cassowary, emu og hinn
útdauða dromornis á Nýu Guineu
og Ástralíu og rhea í Suður Ame-
ríku. Þar sem allir staðir hinna ó-
fleygu fugla eru fyrir sunnan mið-
jarðarbaug, hafa ýmsir vísinda-
menn haldið því fram, að einhvern
tíma haii verið jarðbrýr milli þess-
ara staða og hinir ófleygu fuglar
haldið sig á hinum syðstu útskög-
um. Aðrir halda því íram, að Suð-
urskautslandið hafi einhvern tíma
í fyrndinni verið miklu stærra en
það er nú og áfast Suður Afríku,
Ástralíu, Nýa Sjálandi og Suður
Ameríku. — Vísindamenn hafa
einnig haldið því fram, að Moa hafi
verið miklu minni þegar hann kom
fyrst til Nýa Sjálands, en hafi blás-
ið þar sundur og orðið þessir risar
einhvern tíma snemma á tertier-
tímabilinu. Nú er það svo, að mjög
fá Moabein hafa fundizt svo gömul,
að þau sé frá tertier-tímabilinu, en
þó nokkur, og þau sýna að hann
hefur ekki breytzt eftir það. (Og
að því er bezt verður séð hefur
kiwi alltaf verið eins og hann er
nú) “.
Maður er ekki miklu nær eftir
slíkar bollaleggingar, og spurning-
unni um hvaðan Moa sé upp runn-
inn, er enn ósvarað.
~k 'k 'k
Margar beinagrindur af Moai
hafa íundizt í mýrum í hinum svo-
nefnda Pyramidadal. Þær sýna, að
þarna hafa verið að minnsta kosti
sex eða sjö tegundir af þessu fugia-
kyni. Þeir bitu gras eins og naut-
gripir, og eftir stærðinni að dæma
hafa þeir þurft eigi minna fóður en
stærsta naut. Þeir stærstu voru svo
háir, að þeir hefði borið höfuð yfir
allar skepnur nema gíraffa og fíl.
— Fótleggirnir voru gildari en á
nokkrum hesti og fæturnir geisi-
sterkir, enda munu fuglarnir hafa
notað þá til varnar. Og hver kraft-
ur hefur verið í þeim, má nokkuð
marka af því, að rhea-fuglinn í
Suður-Ameríku hefur dauðrotað
múldýr með því að sparka í það,
og er hann þó miklu minni en Moa-
fuglinn.
Moafuglinn var nokkuð svipaður
strút, en talsvert stærri. Hann var
með svartar, brúnar og gular f jaðr-
ir, lítinn haus, en langan háls. —
Nefið var stutt en sterkt, og mun
hann einnig hafa notað það til
varnar. Vísindamönnum ber ekki
saman um hvort fuglinn hafi jafn-
an teygt úr hálsinum líkt og trana,
eða hvort hálsinn hefur verið
beygður líkt og á svani. Er því ekki
hægt að segja um það hvað hann
hefur mælzt á hæðina. En hafi
hálsinn verið beinn, þá hefur hæð
hinna stærstu verið um 12 fet og
þeir hafa vegið rúmlega 500 pund.
— Þeir urpu eggjum, sem voru 9
þumlungar á lengd, og minni teg-
und varp eggjum, sem hafa verið
7 þumlungar á lengd og 5 þumlung-
ar í þvermál. Skurnið á þessum
eggjum hefur verið ákaflega sterkt
svo að segja óforgengilegt, og þess
vegna hafa nokkur þeirra geymzt
fram á þennan dag. Úr eggskurn-
inu hafa frumbyggjarnir gert sér
drykkjarker og það hefur verið
venja að láta þau í dysjar fram-
liðinna. Jim Eyles fann t. d. tíu
Moaegg í einum grafreit, Það sýnir
að fuglinn hefur ekki verið al-
dauða, þegar Maorimenn námu
þarna land. Bein úr Moafuglum
hafa einnig fundizt í sorphaugum
og ýmis áhöld gerð úr þeim, bæði
til skrauts og nytja.
Ýmsum getum hafa vísindamenn
leitt að því hvernig á því standi að
bein Moa hafa aðallega fundizt í
mómýrum. Haast helt að beinun-
um mundi haía skolað þangað
löngu eftir að fuglarnir voru dauð-
ir og rotnaðir. — Hutton helt að
skrokkar dauðra fugla hefði borizt
með flóði og orðið þarna eftir. —
Booth gizkaði á 1875, að fuglarnir
hefði sótt í mýrarnar vegna þess
að þar hefði verið hlýrra á fótum
þeirra um vetur, en vatnið hefði
verið banvænt og þeir drepizt af
að drekka það. Hamilton helt því
fram, að þeir hefði fest sig í mýr-
unum. Fæturnir voru klunnalegir
og ekki góðir í foræðum. Fuglarnir
sukku því í og gátu ekki losað sig.
Þykjast sumir sjá merki til þess að
þeir hafi verið að brjótast um fram
í dauðann.
Aðrir halda því fram að þjóðsög-
ur Maorimanna um útrýmingu
Moa sé réttar, en þær herma, að
forfeður Maori hafi kveikt í skóg-
unum og eldurinn breiðst um slétt-
urnar, þar sem Moafuglarnir voru
á beit, og þar hafi þeir allir beðið
bana. Sumum þykir þó sagan ótrú-
leg.
'k 'k 'k
Þarna í mýrunum á Nýa Sjá-
landi hafa menn fundið bein úr
mörgum öðrum fuglum, sem nú
eru aldauða. Þar á meðal eru bein
úr hænu, sem nefnist aptornis, og
var ekki smásmíði, því að hún hef-
ur verið allt að 3 fet á hæð. Þá
hafa fundizt þar bein úr ófleygri
gæs, sem kallast cnemiornis, og
enn fremur bein úr ýmsum risa-
stórum öndum. Enn fremur hafa
fundizt tvær beinagrindur af
harpagornis, en það var arnarteg-
und, sem er útdauð fyrir langa
löngu.
Þetta er einhver styzta ástarsaga,
sem til er.
Frægur lögfræðingur í New York,
Joseph H. Choate, var spurður að því
hver hann mundi kjósa að vera ann-
ar en hann sjálfur.
— Seinni maður frú Choate, svar-
aði hann.
/