Lesbók Morgunblaðsins - 02.08.1953, Side 2
440
LESBÓK MORGUNBLAÐSIN3
Á fremri myndinni eru þrjú sverð frá söguöld, á miðju sverð Bárðar Hallasonar.
Á hinni myndinni eru ýmsir spjótsoddar. Þar er og brot úr steinkatli, kvenskart
fundið í haugum og ýmislegt annað.
Borið saman við alla þessa auð-
legð er fornaldarsafn vort harla
fábrotið, og þó það hafi sitt gildi
fyrir oss, þá er það ef tíl vill af-
sakanlegt, þó í brjósti íslendings
geti vaknað nokkur öfund, er hann
gengur um milli allra þessara góð-
gripa frændþjóðarinnar, og jafn-
framt þá dálítið beiskjublandin
spurning um, hvers vegna safn-
menn þessarar þjóðar, sem er ein-
hver sú gagnauðugasta af eigin
þjóðminjum, séu að rembast við að
sitja yfir vorum hlut og halda fyrir
oss þeim dýrmætustu minjum, sem
til hafa orðið í landi voru, hinum
gömlu íslenzku handritum, sem eru
lítils virði fyrir þjóð þeirra af
þeirri einföldu ástæðu, að þau eru
ekki hennar eigin afkvæmi, heldur
aðeins lánuð skrautfjöður. — En
ekki meira um það að sinni, þessar
línur áttu nefnilega ekki að fjalla
um handritadeiluna.
Ég sagði hér að ofan, að forn-
aldarsafn vort væri fábrotið — en
samt sem áður, þegar á allar að-
stæður er litið, eru minjar vorar
frá fornöld, hvorki svo fábrotnar
né lítilfjörlegar sem virðast kann
við fyrstu sýn. Vér erum ung þjóð
og eigum engar forsögulegar minj-
ar. Saga vor hefst með upphafi
íslandsbyggðar á síðari hluta 9.
aldar, eða svo seint, að jafnvel hin
eiginlega fornöld Norðurlanda er
liðin hjá. íslenzkir fornaldarfund-
ir eru því aðeins frá síðasta tíma-
bili víkingaaldarinnar, en þá er
ekki eftir nema rúmlega ein öld til
kristnitöku, tíminn er því stuttui,
jafnvel þó talið sé til fornaldar allt
tímabilið til loka lýðveldisins 1262,
sem vitanlega er ekki allskostar
rétt, því að með kristnitökunni er
fornöld íslendinga raunveruleg3
lokið að minnsta kosti í einu mjög
veigamiklu atriði að því er forn-
leifafundi snertir. Upp frá því eru
grafsiðirnir gerbreyttir, en eins og
að líkum lætur, eru íslenzkir forn-
leifafundir aðallega úr hinum
heiðnu víkingaaldargröfum.
Forngrafir eða kuml, sem hér
hafa fundizt, eru þó tiltölulega fá
(um 120 fundarstaðir í landinu),
og ber einkum tvennt til þess, hinn
stutti tími, sem heiðnum grafsið-
um var fylgt hér á landi, og hitt
að kumlin hafa venjulega verið
lítið áberandi, að líkindum sjaldan
stærri en venjuleg leiði í kirkju-
görðum síðari tíma, þau hafa því
fljótlega jafnazt við jörðu og stað-
irnir gleymzt. Það, sem hér finnst,
er því mikið undir tilviljun komið.
Uppblástur hefur leitt í ljós ekki
svo fá fornaldarkuml, en sjálfsagt
líka gereytt mörgum, en á síðari
árum er það einkum hin stóraukna
vegagerð víðsvegar um landið og
hinar stórvirku ræktunarvélar,
sem raskað hafa ró fornskörung-
anna í kumlum sínum, og komið
fram í dagsljósið með bein þeirra,
vopn og skartgripi og annað, sem
þeim var talið nauðsynlegt til hinn-
ar hinztu ferðar.
Fornaldarsafnið er nú í fremsta
sýningarsal Þjóðminjasafnsins, og
hefur hann fengið nafnið „Forn-
öld“. Yfir inngangsdyrunum að
innanverðu stendur þessi áletrun:
„NORRÆNIR MENN FUNDU ÍSLAND
UM 870
INGÓLFUR ARNARSON
NAM LANDIÐ UM 874
LANDNÁMSÖLD ÍSLANDS 874—930
LÝÐVELDI Á ÍSLANDI
930—1262“