Lesbók Morgunblaðsins - 16.08.1953, Blaðsíða 7
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
461
Ur sögu
ÞEIR, sem nú eru sextugir, hafa lifað
meiri umbrota og byltingatíma en
nokkur önnur kynslóð á jörðu hér. —
Svo miklar hafa breytingarnar orðið,
að tala má nú um nýan heim, að vísu
ekki betri en hinn gamla að öllu leyti,
en þó gjörólíkan.
Af því, sem til framfara horfir, má
eflaust telja að mestar breytingar hafi
orðið á samgöngum, og er því ekki úr
vegi að minnast hér á sögu bílanna.
Nú eru 68 ár síðan að tveir Þjóðverj-
ar, Karl Benz og Gottlieb Daimler,
voru sinn í hvoru lagi að fást við að
finna upp benzínhreyfil. Og það eru
rétt 60 ár síðan að fyrsta bifreiðin var
fór til Vatnajökuls að athuga hvern-
ig umhorfs væri hjá Grímsvötnum.
Kom í ljós að vatnsborð þar er 70
metrum hærra en 1942 og má því
vænta hlaups hvað af hverju (7.)
Kristján Eldjárn þjóðminjavörður
rannsakaði hinar svonefndu Englend-
ingadysjar hjá Mannskaðahóli í
Skagafirði, en engin merki fundust
þess að þetta væri dysjar (14.)
ÍÞRÓTTIR
íþróttaþing ÍSÍ var háð á Akranesi.
Benedikt G. Waage var enn endur-
kosinn forseti þess.
Austurríska knattspyrnuliðið keppti
hér fjórum sinnum og bar jafnan
sigur af hólmi. Það skoraði 25 mörk,
en tapaði 11 (7.)
Danskur knattspyrnuflokkur kom
hingað og keppti fjórum sinnum.
Unnu Danir tvisvar, töpuðu einu
sinni og gerðu eitt jafntefli.
Afmæli. Elzta trésmiðja landsins,
verksmiðja Jóh. Reykdals í Hafnar-
firði, átti 50 ára afmæli (4.)
Bindindisfélag íslenzkra barna-
kennara var stofnað með 52 félög-
um (2.)
Sjaldgæfur fugl. Litli krossnefur
flyktist hingað og sást víða um land,
einu sinni 42 í hóp (7.)
Manntal. Samkvæmt seinasta
manntali, haustið 1952, eru íbúar
Reykjavíkur nú 60.321 (19.)
bílanna
reynd opinberlega. Það skeði í Spring-
field í Massachusetts í Bandarikjunum
og sá, sem bílinn sýndi var J. Frank
Duryea. Árinu eftir var háður fyrsti
kappakstur í Frakklandi á vélvögnum
og var ekið milli París og Rúðuborgar.
21 vélvagn tók þátt í keppninni, en að-
eins 17 komust alla leið. Ökuhraðinn
var þá 6,1—11,6 mílur á klukkustund.
Sigurvegari varð Panhard-Levassor,
fyrsti vélvagninn sem var með hreyfil
í húsi framan á. Árið 1902 var aftur
háður kappakstur milli París og Vínar-
borgar, og þá náði einn vagn þeim
hraða, sem þá var talinn furðulegur,
71 míla á klukkustund.
Hreyflarnir voru þá enn í bernsku,
en alltaf var verið að endurbæta þá.
Árið 1895 fundu menn upp á að kæla
hreyfilinn með vatni. Stýrishjólið var
fundið upp árið 1900 og skjólrúðan að
framan árið 1903. Um þær mundir
veðjaði amerískur læknir, H. Nelson
Jackson, um það að hann gæti ekið
þvert yfir Bandaríkin á þremur mán-
uðum. Þrátt fyrir margs konar óhöpp
tókst honum þetta á 20 daga skemmri
tíma en tiltekinn var, en ferðalagið
kostaði hann 8000 dollara.
Fyrsta bílauglýsing í Bandaríkjun-
um birtist í „The Scientific American“
hinn 30. júlí 1898. Hún var um Winton
— bíl, sem sagt var að gerði „hesta
óþarfa“. Og það lá við að þessir gömlu
bílar útrýmdu hestunum með því að
fæla þá svo að þeir færi sér að voða.
Þessi skröltandi og smellandi ferlíki á
vegunum voru slík plága, að almenn-
ingsálitið fordæmdi þau. Þessi andúð
náði svo langt, að í einu héraði var
gerð samþykkt um það, að ef hestur
þyrði ekki að fara veg vegna bíls, þá
skyldi bílstjórinn „taka farartæki sitt
í sundur hið snarasta og fela stykkin
í grasi.“ Einn hugvitssamur maður
Uriah Smith að nafni, kom þá fram
með þá snjöllu hugmynd að hafa fram-
byggingu bílsins eins og hesthaus í
laginu, svo að hestarnir skyldi ætla að
þarna væri einn þeirra á ferð!
Annar maður ætlaði sér að útrýma
bílunum þegar í stað. Hann beitti tveim
-ur hestum fyrir bíl og ók fram og
aftur um götur Detroit-borgar, en á
vagninum var spjald, sem á var letrað
stórum stöfum: „Þetta er eina ráðið
til þess að koma Winton áfram.“
Winton-verksmiðjunni geðjaðist ekki
að þessari fyndni, en í stað þess að
lögsækja manninn tók hún það ráð að
vega að honum með sams konar vopni.
Hún beitti einum af bílum sínum fyrir
hestvagn og ofan á hestvagninum lét
hún standa gamlan asna undir spjaldi,
sem þetta var letrað á: „Þetta er eina
skepnan, sem ekki getur ekið Winton“.
Svo var þessum farartækjum ekið á
eftir hinu og þá gafst maðurinn með
hestana upp.
Árið 1899 skýrði hermálaráðuneyti
Bandaríkjanna frá því, að það hefði
keypt þrjá bíla, en til vonar og vara
væri hver þeirra svo út búinn að „beita
mætti fyrir hann múldýrum, ef hann
gæti ekki runnið af sjálfsdáðum". Upp
úr þessu kom svo það, að farið var að
hafa tvo hreyfla í hverjum bíl, þannig
að öruggt væri að bíllinn kæmist áfram
þótt annar bilaði.
Árið 1895 voru aðeins fjórir bílar til
í Bandaríkjunum, um aldamótin voru
þeir orðnir 8000 og nú eru þeir taldir
rúmlega 54 milljónir. Árið 1917 ferð-
aðist hver maður í Bandarikjunum að
meðaltali 450 mílur á ári, með alls
konar farartækjum. Nú ferðast bænd-
ur þar að meðaltali 11.020 mílur á
ári. ,
Molar
MAÐUR kom til laeknis og bað hann
segja sér hvað að sér gengi. Læknirinn
skoðaði hann í krók og kring, en fann
ekkert athugavert.
— Ég get ekki fundið hvað að yður
gengur, en ég held að það sé af of-
drykkju.
Maðurinn leit meðaumkunarlega á
hann og sagði: Jæja, það gerir ekkert
til læknir, ég kem þá heldur aftur á
morgun þegar runnið er af yður.
— ★ —
ÞAÐ er enginn vandi að eignast börn,
en það er vandi að gera menn úr þeim.
(Frú Roosevelt).
— ★ —
ÞAÐ er álíka viturlegt að hata menn,
eins og brenna húsið sitt til þess að
geta útrýmt einni rottu (Harry Emer-
son Fosdick).