Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1953, Page 8
630
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
nokkur Iastmæli. smánarlegar nafn-
giftir eður kveðling:, um eða uppá
nokkurt erlegt fólk, en vill þó eigi
verða bekendur síns r.afns, þá ber
honum að missa sína æru og straff-
ist í járnum á Brimarholmi sína
lífstíð, eður með öðru stórfeldu
straffi. En sé soddan gert við yfir-
valdið, þá sé sá seki straffaður á
sinu lífi.
Þetta hafði nú alls ekki þau áhrif
að kveða ijiður nafngiftir, og skal
hér nú sagt frá tveimur nafn-
giftamálum. sem komu fyrir á önd-
verðri 18. öld, annað á Álftanesi,
hitt á Rosmhvalanesi.
í októbermánuði 1704 sendir
Paul Bever, fulltrúi Christian
Múllers amtmanns á Bessastöðum,
kæru til sýslumannsins í Gull-
bringusýslu, Jóns Eyólfssonar
varalögmanns í Nesi við Seltjörn,
og er upphaf kærunnar á þessa
leið<
„Eftir því eg hefi fornumið að
nokkrar persónur hér í Álftanes-
hrepp hafa með óviðurkvæmileg-
um lastmælum og illyrðum upp-
nefnt hans Kgl. Maj. til Danmerk-
ur og Noregs etc. etc. Commerce-
raad og Amtmann yfir þessu landi,
veleðla og velbyrdigan Hr. Christi-
an Muller og hans velbyrdigheita
þjónustufólk, einnig mig, mína
kvinnu og vinnufólk hér á Bessa-
stöðum, sömuleiðis heiðvirt og vel-
skrifað folk í Garðahreppi og ann-
ars staða* á Álftanesi, sem er bæði
í móti guðs vilja og Kgl. Maj.
allranáðugasta útgefnu lögmáli"
— þá krefst hann, til þess að ,.sodd-
an ærukrenkjarar mætti verða op-
inberaðir og tilbærilega straffaðir,
öðrum þvílíkum óguðlegum til við-
vörunar“, að stefnt sé fyrir rétt
þeim, sem menn telji að sé upp-
hafsmenn slíkra nafngifta, en það
voru Sveinbjörn Jónsson á Brekku
og Sigríður hálfsystir hans til heim
ilis á sama bæ, og þeir bræðurnir
Sigurður Jónsson vinnumaður hjá
Jónj Stefán^syni á Vífilsstöðum
og Jón Jónsson bróðir hans, vinnu-
maður hjá Jóni Péturssyni lögréttu
manni á Hliði. Einnig krefst hann
þess að öllu vitnisbæru fólki í sveit-
inni sé stefnt til þess að bera vitni
í þessu máli og þess krafizt af vitn-
unum að þau skýri hreinskilnis-
lega og án undandráttar frá öllu
því, er þau viti um þessar svívirði-
legu nafngiftir og hvernig þær sé
uppkomnar, og dragi ekkert und-
an.
Jón sýslumaður þingaði í máli
þessu hinn 13. nóvember og var
þar svo margt vitna, að ætla má
að flest vitnisbært fólk í sveitinni
hafi hlýtt kalli. Er svo byrjað að
færa inn í dómabókina öll þau upp-
nefni, sem kært er um, en þar sem
bókin er nú nokkuð skemmd, vant-
ar þ"r í. En það, sem lesa má, er
þetta (og er þó sleppt úr tveimur
nöfnum, sem ekki eru prenthæf);
„Signor Pauls Beyers kærasta
.... Hallsdóttir Almenningur, Ar-
.....kur, Guðríður Magnúsar
.....ur Valgarðsson Háleggur, Há-
stígur, Eiríkur Mettudilkur, Mettu- /
huúbbur, Mettustubbur, Mettu-
slappur, Þorleifiyr Fáviti (eða Fó-
viti), prófasturinn Ólafur Péturs-
son Garðajagari, Höttur, Hattur og
Húfa og hans kærasta (hún hét
Margrét Elisabet og var dönsk,
hafði komið út með Múller amt-
manni; þau voru þá gift fvrir
nokkru) Bleikála eður Bleikskjóna,
Jón Pétursson lögréttumaður
Hrosshvalur, hans kona Hross-
hnúta, vinnupiltur þar Árni Ljót-
ur Óþveginn, Þorgeirs Jónssonar
ektakvinna Útburðamóðir, hans
vinnukona Kjósarglenna, Jón Pét-
ursson á Bakka Hrossskrokkur,
Guðm. Guðfnundsson (hrepp-
stjóri) Slaðrari og Hraunaskratti,
kvinna Guðlaugs á Breiðaból-
stað Skonsa, Jón Ólafsson í Svið-
holti Domine, Þorgerður hans móð-
ir Búrhrúga, Jón Jónsson þar
Búrsnati, kona Sigurðar þar Skita,
Smástíg og Grábrók, Ormur á
Hvaleyri Dæsir, hans kona Sakra-
mentisgúll, kona Odds á Brekku
Ketlingamóðir, Jón Gíslason þar
Trédreginn, hans móðir ífæra,
Þórður vinnupiltur þar Þyrilshaus
með þremur hnútum, Einar í Deild
Mæniás, hans kona Hafstroka, og
Kvapsúng, Sigurður á Hausastöð-
um Búrnefur, Jón Þórðarson þar
Surtur, Þorsteinn í Haugshúsum
Gráskeggur, hans kona Slorhrúga,
Brandur Halldórsson Gúlfótur,
hans kona Torta, Þorsteinn á Víf-
ilsstöðum Vicehöðull, Jón á Sel-
skarði Hrossskrokkur, kona Jóns
Beinissonar Yrmlingamóðir, Ás-
mundur í Hraunsholti Allrabænda-
skítur, Jón þar Dorgarmár, Þor-
björg þar Naðra, Rustikus Bjarn-
ardsson Reddi, kona Árna Rusti-
kussonar Porra, kona Jóns Hall-
dórssonar ......
Komu og fram við yfirheyrslur
fleiri nöfn, svo sem: Strettan,
Kattugla, Dálkur og Skarkolari.
Eins og sjá má á þessari upp-
talningu eru öll nöfnin gefin til
háðungar eða niðrunar. Hér var
því ekki lítið í húfi fyrir ungmenni
þau, er kærð voru fyrir að hafa
gefið þessi nöfn og komið þeim á
framfæri. Á öllu má sjá, að Paul
Beyer hefir verið ofsareiður, því
að hann krafðist þess að þau yrði
látin sæta hinum þyngstu refsing-
um, en það var, eins og áður er
sagt, annaðhvort að missa lífið,
eða þræla ævilangt í járnum á
Brimarhólmi. Sjálfsagt hefir
gremja verið í mörgum öðrum,
þeir er nafngift höfðu hlotið, en
svo er að sjá sem tvær grímur hafi
farið að renna á fólkið, er það
gerði sér ljóst hvað við lá.
Mörg réttarhöld voru haldin í
málinu og margir eiðar teknir. Var
það fyrst, að þeir Jón Pétursson
lögréttumaður og Guðmundur
Guðmundsson hreppstjóri voru